Auteur: shakin

Juni is weer de tijd van de kikkerkoren in het ‘helofytenveld’ van het Amsterdamse Waterleidingbedrijf, dat grenst aan de Elpermeer.
Mé´ér leven heb je nog nooit gehoord… Het onbesmuikte geluid van die vele kelen, samengebald in één intense expressie – vandaar dat ‘kikkerkoor’ dus.

Dat uitbundige leven, dat doet me onwillekeurig denken aan mijn oude shake-vriendin Erna Heijligers – die haar borstkanker bewust niet had laten behandelen. Het shaken dat ze al jaren beoefende, in de lijn van de Balinese energy master Ratu Bagus, heette een preventieve werking te hebben voor allerlei kwalen. Maar genezen, als je al ziek bént, is dat een heel ander hoofdstuk..
Toen ze ten dode opgeschreven bleek te zijn, wilde ze nog zó graag leven. Oh, my God…
Erna Heijligers, je naam worde geheiligd…

Het is nu inmiddels vroeg in de morgen, in de verte zijn nog steeds flarden van de kikkergesprekken te horen.
Een overweldigende natuur als deze lijkt het eeuwige leven te hebben … tenzij wij de valsheid hebben de aarde naar de knoppen te helpen – knoppen waar geen nieuw leven meer uit voort komt…

Die destructiedrang zag ik indertijd al bij de jongetjes van mijn dorp Krimpen. Ze namen me mee de polder in, om te laten zien hoe je met een rietje een kikker kunt opblazen.
Ik was ontzet toen ik het zag… “Dat mag je niet doen,” riep ik, “dat is gemeen…”
Ze stopten er inderdaad mee… Maar sindsdien heette ik daar ‘Hein de kikker’.

Meegevoel met al het levende vond ik zo vanzelfsprekend… Zijn wij allen niet één geheel, één lichaam, één ziel?
Toen ik ‘Uw naam worde geheiligd’ googelde, kwam ik op het boeddhistischdagblad.nl^[1] terecht, waar ik de onderstaande wonderlijke passage las – het had als kopje: ‘Onze Boeddha die in de hemel zijt, uw naam worde geheiligd’ (ik dacht even: wel een beetje platvloers, maar las toen verder):

_{Spinozisme, het woord is me het hele afgelopen weekeinde door het hoofd blijven gaan. Het komt door het boek Lotus in de Lage Landen. Daarin wordt beschreven dat boeddhisme werd aangezien voor spinozisme toen het rond het begin van de negentiende eeuw in kleine kring tot Nederland begon door te dringen.}

_{Spinozisme verwees naar het denken van Spinoza, de zeventiende eeuwse Nederlandse filosoof van joodse origine. Spinoza haalde God binnen de dimensie van de wereld. Alles wat we waarnemen is een manifestatie van God, zei Spinoza; niet van een Vader-Schepper die buiten onze dimensie staat, maar alle fenomenen zijn God. God is de substantie van de wereld en materie en geest zijn ‘attributen’ (eigenschappen) van deze substantie.
Panentheïsme is de filosofische naam voor zulk denken.}

Eenzelfde soort interventie als toen met die kikkers in Krimpen a/d IJssel, overkwam me jaren later nog een keer. Toen was het slachtoffer een mens.
Het was in de laatste maanden van m’n militaire dienst. Ik was toen gelegerd in Oirschot, waar we met onze hele ‘militaire kapel’^[2] in één barak, één ruimte sliepen, dat mijn maten een wat stugge, eenzelvige man – slager in het burgerleven – zijn broek uittrokken en aan zijn piemel begonnen te trekken. En dat noemden ze ‘burgermeester maken’…
Ik keek het vol ongeloof aan, en riep: “Laat dat!”
Prompt hielden ze op, net als toen bij de jongetjes die een kikker opbliezen.

Ik besef nu pas dat bij die gelegenheid ook een pijnlijk voorval uit mijn eigen verleden meegespeeld kan hebben. Misschien voelde ik me daar wel mede-slachtoffer…
Toen ik later, met enige schroom, de ogen opzocht van de maat die zo gepest was, zag ik daarin alleen maar een intense woede – ook mijn kant uit. Zo van: denk maar niet dat ik jou iets schuldig ben…

‘Zuiver ervaren’ is in menselijke relaties, waar we de hele last van ons verleden met ons meetorsen, wel heel erg moeilijk…

____________________
[1] 10 november 2022 door Taigu

[2] Het plaatselijke klaroenkorps van de Limburgse Jagers die daar in de kazerne gelegerd waren. Ik was erbij ingedeeld als tamboer, omdat ze gehoord hadden dat ik … klarinet speelde. We hebben als kapel daar precies één optreden gehad: een militaire begrafenis.

 

Zij die de steppen van Eurazië bewonen: 
Oezbekistanen, Kazachstanen, Tajikistanen –
keine Ahnung ob es noch ähnliche Ahnen gibt –
zij allen kunnen zich dat niet voorstellen...

... om met je familie aan een sloot te eten,
met kwakende kikkers onderin de soep  
en in het kroos de spetterende eenden.
Voor ons is dat geen leven, zeggen zij,
om te eten met slootwater aan je tenen...

... wij planten een tent  op het step,
wij rijgen  een schaap aan het spit
en we roosteren die boven het vuur,
dát is pas eten samen  met je familie…


Ik koos bij het Schoolhuis voor een Caesar salade –
mét spek, want een echte vegetariër ben ik niet – 
al was het maar om me tegen de heren te verweren,
om ze te kunnen zeggen: kijk, ik eet als een konijn...

Was getekend, Hein.

Klokslag twaalf uur rijdt de rode Volkswagen Up! van Green Wheels voor op de Elpermeer, met mijn broer Meino en schoonzus Josje Pollmann achter het stuur. Ze kwamen Klaaske en mij ophalen voor een etentje ter gelegenheid van mijn tachtigste verjaardag – een verlaat verjaardagscadeau zeg maar.
We rijden even later de polder van Waterland in, op weg naar ‘Het Schoolhuis’ in Holysloot.
Ik start ‘Kaarten’ op mijn iPhone, en dien zo ongezien als gids – instructies als ‘rechtsaf bij het stoplicht’ en ‘400 meter rechtdoor’ komen altijd precies op tijd door, geen twijfel mogelijk.
De weg is smal en kronkelig, Josje moet regelmatig de berm opzoeken.
Als bij aankomst de Up! geparkeerd is, vinden we achteraan het ruime terras nog een tafel met uitzicht op de polder, met eenden in de sloot en kwakende kikkers die zich luide laten horen.
Zoveel landelijkheid, in een voorzichtige zonnetje, hadden we lang niet gehad…

Mijn rol in het familie etentje bleef nog even oningevuld, ik kon de kat uit de boom kijken – ik had ze een uur van te voren gebeld dat één gehoorapparaat het maar op halve kracht deed en dat mijn nieuwe gebitje met elke hap pijn deed…
‘Lang leve de familie,’ moeten ze gedacht hebben. Maar namen het voor lief – en zie daar, het werd toch nog gezellig…

Gisteren reisden Klaaske en ik met de bus naar Edam – die je ook naar Monnickendam en Volendam brengt.
Onze chauffeur bleek een gelukkig mens te zijn, die al zijn passagiers joviaal begroette – en zij op hun beurt gaven hem, als ze de bus weer verlieten, een brede armzwaai.
Dat voelde heel even naar de eenvoudige wereld van weleer, een wereld waar je nog bij kon – toen zich op de Dam van Edam (zie de blauwe stip op het kaartje boven) nog geen drommen toeristen stonden te verdringen, zoals nu helaas wel het geval was.

Voor mij was het de gelukkige start van een ‘ontvoering’ – Klaaske had me op busstation Noord zonder pardon de bus ingesleurd. Oók om daarmee de sleur te doorbreken van de Latte-Macchiato-met-croissantje bij Le Perron en aanpalende etablissementen.
Toen we eenmaal de stad uit waren, gleden de dreven door de ramen voorbij.
Maar die wereld daar buiten bleek bij mij weinig herkenning op te roepen – ja, er waren weliswaar telkens elementen, waarvan ik dacht: hé, dat ken ik. Maar de samenhang leek eruit verdwenen te zijn, alleen de details waren in mijn herinnering blijven voortleven.

Als ik thuis in ons keukentje sta, verbind ik de wereld door mijn handelingen – door dingen te pakken en weer terug te zetten, ze af te wassen en op te bergen.
Hoe ik de wereld daar buiten vroeger verbond, ben ik vergeten, zo oplettend was ik niet. Ja, je reed met de eigen auto door het landschap, je lette op de weg, op de strepen, je zag de tegenliggers, en vanuit je ooghoeken gleed het landschap voorbij – toen de zogenaamde bekende wereld.
Maar hoe broos blijkt die te zijn – uit het oog, uit het hart.
Toch zijn het dezelfde ogen die tóen keken. Ook al hebben ze enige mutatie ondergaan, misschien hebben ze de focus op de buitenkant van de wereld, op de sensatie, op de opwinding, enigszins verloren. Wat ik niet heb verloren is mijn oog voor het schone – een dimensie die meer vanbinnen uit lijkt te komen.

We stapten op busstation Edam uit en liepen vandaar naar het Damhotel, net als vroeger. Klaaske was de gids.

Maar ook als ik liep was het voor mij een vreemde wereld – maar dat had ik kunnen weten… We hadden dit een jaar eerder ook al geprobeerd, toen schrok ik dat dit vertrouwde pad zo vreemd geleken had…

Toen we in het Damhotel aankwamen en ik naar de WC ging, moest ik goed kijken hoe dat trappetje naar beneden ook weer was – ik liep het alsof het de eerste keer was: zorgvuldig, goed kijkend, voetje voor voetje.
Als je haast hebt – vanwege mijn doelgerichtheid mijn tweede natuur – denk je eigenlijk dat je het al weet: even dat bekende trappetje af… Maar ik ‘wist’ nog niks, elke misstap zou een nodeloos lijden betekenen…

Ik moest denken aan Maarten Houtman, die in 2005 zijn knie brak. Hij was toen 87.
Nadat hij genezen was verklaard, hield hij augustus 2005 een weekend in Mennorode, waarvoor hij een convocatie schreef, ‘Een vergissing’ geheten:

Er was eens een man die veel gruwelijke dingen had meegemaakt.
Op een dag dacht hij: “Zo zit het in elkaar, ik zal er de mensen van vertellen.”
Dat was natuurlijk heel aardig van die man. Misschien kon hij ze zo voor veel onheil behoeden.
Maar hij vergat, door het zo-zit-het-in-elkaar, aandacht te geven aan wat dagelijks om hem heen gebeurde. Ook vergat hij te kijken naar hoe het om hem heen was.
Het liep uit op een ongeluk. Toen hij bijkwam uit de verdoving in het ziekenhuis, langzaam, stukje bij beetje, leek alles nieuw. Ieder moment was kostbaar. Iedere ademhaling veranderde iets in zijn lichaam. Er kwam geen einde aan zijn verwondering.
Als hij de mensen hier eens van vertelde, zó dat ieder op zijn wijze er mee verder kon…

Bij Maarten’s 105e geboortedag

PSALM 84

Voor de koorleider; op de gittit;
van de kinderen van Korach; een psalm.

Hartverwarmend waar jij woont!
JIJ, God van de machten!
Ik smacht, ben één en al verlangen
naar het portaal van het huis van de LEVENDE;
hart en ziel, lijf en leden
schreeuwen om de levende God.
Zelfs een vogel vindt een thuis,
een zwaluw een nest om haar jongen in te leggen.
ZÓ is voor mij jouw altaar,
JIJ, God van de machten,
mijn koning en mijn God!
Gelukkig die wonen in je huis,
altijd kunnen ze zingen voor jou!
Gelukkig die kracht vinden in jou,
hun hart gaat uit naar een pelgrimstocht naar jou!
Ze gaan door een dal dat droog is en dor,
maar het wordt een oase,
de eerste herfstregen
besprenkelt het als een zachte zegen.
Ze winnen onderweg aan kracht,
ze zullen God onder ogen komen, op de Sion.
'JIJ, God van de machten,
hoor mijn gebed!
Luister, God van Jakob!'
'Jij, een schild voor ons,
kijk toch, God,
zie het gelaat van je gezalfde!’
Eén dag in het portaal van je huis
is beter dan duizend dagen
waar dan ook.
Ik sta liever op de drempel van het huis van mijn God
dan binnen in de tenten van slechte mensen.
De LEVENDE is een zon, een schild.
God doet je goed, is geweldig;
de LEVENDE overstelpt met goedheid
mensen die onkreukbaar hun weg gaan.
! JIJ, God van de machten,
gelukkig de mens die vertrouwt op jou.

Gerard Swüste
Altijd hetzelfde lied
150 psalmen bewerkt en toegelicht
Skandalon, 2015

---

Afgelopen nacht, vier hoog in onze flat in Amsterdam-Noord, meende ik door het raam het geluid van kabbelend water te horen. En ik was weer terug op onze woonboot in Amsterdam Centrum, deinend op het altijd bewegende water, terug ‘in mijn element’ – terug naar vijftig jaar geleden.

Het begon voor Klaaske en mij allemaal met die woonboot, ‘Hobbitstee’ geheten, waarop we van 1966 tot 1996 woonden. Op zeker moment bleek dat die boot – gelegen t/o Binnenkant 39 – op een strategische plek lag. Zeg maar dat die plek ‘zen’ was…

We lagen daar namelijk niet alleen om de hoek van het toenmalige Meditatiecentrum ‘De Kosmos’ – waar Klaaske en ik in 1981 in de leer gingen bij Zenleraar Maarten Houtman. Maar later werd  Binnenkant 39 ook het pand, waar Maarten’s collega Nico Tydeman z’n intrek in nam met zijn ‘Zen Centrum Amsterdam’ – waar nu nog steeds een Tao-zen groep van Maarten onderdak vindt.

En ja, het regende daar toeval … was dat misschien omdat het bij Zen juist om ‘de binnenkant’ gaat?
Wie zal het zeggen.

Toen ik in 1982 in ‘De Kosmos’ een weekend met de bekende Vietnamese zenleraar Thich Nhat Han volgde, was Maarten er ook. Op een gegeven moment zag ik hem daar in een scène met een vrouw, waarmee hij een wel heel bijzondere relatie moest hebben…
Toen ik aan het eind van de dag met hem naar de uitgang liep, zei hij: “Dat was m’n ex.”
Als gereformeerde jongen was ik daar best een beetje door geschokt: hij was dus gescheiden…

Een paar dagen later, op onze eerstvolgende zen-les in ‘De Kosmos’, vroeg Maarten of hij met zijn vrouw langs kon komen, Hanna Mobach heette ze.
Ik was blij verrast… Maar ik vroeg me ook af: die naam‘Mobach’, die ken ik van die pottenbakkersfamilie uit mijn geboortestad Utrecht, waar mijn ouders mee bevriend waren. Die van die prachtige vazen, waar hun hele huis mee vol stond – waarvan een aantal bij ons op de boot staan.

Het bezoekje van Maarten en Hanna was heel gezellig. Maar pas toen ze op het punt stonden te vertrekken, met één voet al op het trappetje naar de kade, kon ik de moed opbrengen om Hanna te vragen of ze soms familie was van Klaas en An Mobach, met hun kinderen Jaan en Hans.
En ja, dat was ze… ‘Klaas is mijn oom,’ zei ze.
Toen bleek even later dat we allebei in het Utrechtse Oog in Al geboren waren, bij elkaar om de hoek…

Het vervolg van het verhaal is, dat Klaaske in 1984 in Hanna’s atelier een tekening mocht uitzoeken. Ze had, samen met enkele andere leerlingen van Maarten, de voorverkoop georganiseerd van zijn eerste boek: ‘Zen notities onderweg’ – dat door Hanna geïllustreerd was.

De tekeningen waar Klaaske uit mochten kiezen, waren de originelen van de illustraties uit het boek. Maar er hingen er nog meer, haar oog viel op de onderstaande – die sindsdien in haar werkkamer hangt:

Als een moeder die bezorgd is of haar kinderen wel een plekje in de wereld zullen vinden – zo voelde Hanna aan als je een werk van haar cadeau kreeg. Maar je wist: wat ze voor je meebrengt, daar heeft ze haar ziel in gelegd…

Een paar dagen later kwam ze nog eens bij ons langs op de boot, met een map met tekeningen uit diezelfde periode. Met daarbij een wissellijst, ‘zodat we ze om beurten konden ophangen’.

We kozen er één uit, die aan het voeteneinde van ons bed kwam te hangen – op mij bleek hij een weldadige uitwerking te hebben, als een mantra…

Dat was in 1984.
In het jaar daarop richtte Maarten  de stichting ‘Zen als leefwijze’ op, om zijn Tao-zen meditatie ‘voor een ieder toegankelijk te maken’. Klaaske en ik kwamen in het bestuur, onze woonboot ‘Hobbitstee’ werd het adres van het secretariaat – zie onder:

Hanna was intussen heel erg blij met de steun die Maarten ondervond – eenmaal gepensioneerd, was hij soms wel veertig weekenden per jaar op stap voor zijn zen-werk…
En dat deed hij allemaal vanuit eigen inspiratie, er was geen organisatie, geen beweging of ‘school’, die daarachter stond. Maar nu dus onze stichting…

Toen we in 1996 op de Elpermeer gingen wonen, kregen we onderstaande ‘Bootjes’ cadeau, als welkomstgeschenk aan vaste wal. En ja, het zijn er twee, en beide liggen nu op het droge… Maarten en Hanna hadden hun best gedaan ons ervan te overtuigen, om dat bestaan als ‘bootjesmens’ achter ons te laten. En gewoon in Amsterdam-Noord in een flat te gaan wonen, net als zij.

Later, niet ver van de plek waar de twee bootjes hangen, kwamen daar nog drie bomen bij.
‘Bomen’ staat nu fier op een wat gammele antieke kast, door Hanna zorgvuldig vastgeplakt op het bovenblad – ze zei dat ze ze eigenlijk afgekeurd had, maar het zonde vond om ze weg te gooien.
En zie hoe fier ze daar staan –ze hebben  al menig huislijke storm doorstaan…

Hoogtepunt van de collectie is deze prachtige tegel-met-vogel op staalplaat.
De combinatie tegel-metaal is er één die je in Hanna’s werk regelmatig tegenkomt. De kwetsbaarheid en het fijnzinnige van de penseeltekening op het porselein, geeft een prachtig contrast met het koele metaal – dat uit een andere wereld lijkt te komen.

Bij haar vertrek naar Tiel, gaf Hanna ons onderstaande magische tegel-op-koperplaat, met de nadrukkelijke mededeling ‘dat hij bij de stichting Zen als leefwijze thuishoorde en daar moest komen te hangen.’
Hij hangt nu in de centrale hal van ons secretariaat, naast de de opbergkast met artikelen voor verzending.
Maarten Houtman heeft altijd gezegd, dat hij rond zijn persoon geen organisatie wilde – dáár waar het, bij alle mensen met een bijzondere inspiratie, al eeuwenlang is foutgegaan.
Maar voor alledaagse dingen is er altijd een plaats en een tijd. Zo ook hier.

---

Epiloog

25 mei j.l. togen Klaaske en ik met een taxi naar Tiel, met een liber amicorum voor haar onder de arm, waar we twee weken met veel liefde online bij Albelli aan gewerkt hadden.
Het beslissende moment om het cadeau naar haar toe te brengen, bleven we nog even voor ons uitschuiven vanwege de afstand tot Tiel – tot we resoluut in een taxi stapten. We kwamen ruim op tijd aan bij ‘De Herbergier’, waar Hanna woont – een eerbiedwaardige locatie tegenover de historische `Ambtmanstuin, waar we nog even konden verpozen na de rit.

Hanna bleek oud en broos – ze is inmiddels negenentachtig – maar nog wel aanspreekbaar. Op haar kamer werd een lunch geserveerd . We kregen het ook over meditatie – waar Maarten soms van zei ‘dat zij er met haar kunst óók mee bezig was.’
Het Liber Amicorum, ‘Hommage aan Hanna’ geheten, lag nu geopend op tafel. “Verveelt het jullie nooit om er dagelijks naar te kijken”, vroeg Hanna.
We konden haar gerust stellen, we genieten er elke dag van.

Foto bovenaan: Hanna Mobach en Maarten Houtman, 2005. Foto Ingrid Bakker

Met dank aan mijn vriend Gerard Swüste voor zijn toestemming Psalm 84 uit zijn boek over te nemen.

Op ons geliefde Waddeneiland Texel, waar Klaaske en ik vele zomerse vakanties doorbrachten, vonden we in de jaren negentig een veilige en warme haven bij Jeltje.

Jeltje was in mei 1998 op retraite in het klooster van Steyl (L), toen ze daar aan een tafel kwam te zitten met Maarten Houtman en zijn vrouw Hanna. Die logeerden er op uitnodiging van Jacques Peeters, voor wiens Zen-groep Maarten die dag een toespraak gehouden had. Ze raakten in gesprek, er sloeg een vonk over en van het een kwam het ander. Zo verscheen Jeltje als ‘zijinstromer’ op het Tao-zen toneel, als een voor ons verfrissend gezelschap.

Toen we hoorden dat ze op Texel woonde, zochten we haar tijdens een vakantie op in Oost, waar ze met haar man Dick woont. Dat werd voor ons een geliefde pleisterplaats, ze leerden ons tijdens uitstapjes onverwachte aspecten en plaatsen van het eiland kennen: natuurgebieden, winkels, restaurants langs het strand en nachtelijke sterrenhemels…

In mei 2011 brachten we een onvergetelijke middag door in hun bloeiende tuin – die achterin een ‘boet’ had, waarin Jeltje zich wijdde aan meditatie en schilderkunst.

Er zijn bij deze gelegenheid prachtige foto’s gemaakt, die hier in al hun voorjaarspracht gepresenteerd worden als aandenken aan dat Texelse sprookje – en als teken van onze dankbaarheid jegens hen.

Ik heb met Jeltje regelmatig Sufi muziek uitgewisseld, recent gaf ze me deze video door van het Al Mar’Ashi Ensemble:

AMSTERDAM

NB Ik ben per 15 november 2024 verhuisd naar Elpermeer 200, A’dam-Noord.

Elke lente als ik vanuit mijn studio op 4-hoog flatgebouw ‘Dreefzicht I’ verlaat, zie ik daar vlak om de hoek deze Japanse Kersenbloesem in bloei staan – van een schoonheid en volheid, die mij als  grotestadskind telkens sprakeloos maakt...
En dan wil ik haar fotograferen, en opnieuw, om dit allermooiste moment vast te leggen, vóórdat ze, haar hoogtepunt voorbij, haar bloemblaadjes afstaat aan de wind.

En ik vroeg me af, is dat in mijn leven eigenlijk ook het geval, dat ik míjn hoogtepunten wil fixeren, aleer de bloei en de kracht uit mij verdwenen zijn...
En wat doe ik dan met de rest van mijn leven, met de nabloei? Of misschien – dat is natuurlijk wat ik in stilte hoop – ben ik wel een laatbloeier...
En wat doe ik vervolgens met wat daarna komt, als de glans eraf is... Laat ik het verder ongezien – of misschien houd ik het wel voor gezien.
Of zal ik wellicht – een mens wil tenslotte getroost worden – van binnen gaan bloeien?
Je binnenwereld verkennen, dat is waar het in Tao-zen over gaat. Voordat het te laat is – maar is het eigenlijk ooit  te laat? P
Het gaat daar meer om de kleine, dan om de grote beweging – en daar waar de beweging in stilte overgaat..
Toch is Tao-zen geen oudedagstherapie, het gaat meer om de nuance, om de volheid van het leven. Net als bij de bloeiende boom aan het J.H. van Heekpad hierboven – die om niets haar schoonheid afstaat...
Maar voor romantiek hoef je bij Tao-zen niet te zijn, het kent geen zendo's, geen dojo's, geen buigen en knielen, geen wierook, geen bewierookte Meesters... Eerbied, ja, dat kent ze wel. 

Shaken op muziek, zitten in stilte – het lijken twee uitersten die elkaar bijten... 
Maar je kunt die stilte ook in je bewegen brengen, in het zitten meedansen met het universum – je zou het ‘shakingzen’ kunnen noemen.

• _{👤 Hein Zeillemaker}
  • _{☎︎ 06 38 35 41 85}
  • 📧 _{klepel@taozen.nl}
  • _{www.shakingzen.nl}
• 🏢 _{‘Elpermeer 200, 1025 AN A’dam [4 hoog]}
  • ☎︎ _{06 38 35 41 85}
• 🚌 _{37 [🏃🏿 4′] < Amstelstation|Station Noord >}
• 🚴 _{Pont A’dam CS = 20′}
• 🚗 _{A10 [S116]}

We zien allemaal dat er in de machtsverhoudingen in de wereld op dit moment gigantische verschuivingen plaatsvinden – je kunt rustig spreken van een beweging in de tectonische platen. En we weten dat daar een aardbeving uit voort kan komen, één die onze wereld op zijn grondvesten zal doen schudden...
China speelt daarin, met zijn geografische ligging (‘Rijk van het Midden’) en oeroude cultuur, een centrale rol. Dat bracht me terug bij mijn eerste indrukken van het land als Westerling, op mijn reizen in 2010 en 2011. Helemaal onvoorbereid ben je nooit...

De eerste China reiziger die ik tegenkwam was een stuurman op de grote vaart. Hij was tijdelijk bij ons ingekwartierd in het witte huis op de betonfabriek in Krimpen a/d IJssel. Ik was toen een jaar of tien. Hij vertelde mij sterke verhalen over de Chinezen. Zoals dat wanneer ze vechten, ze elkaar met twee vingers de ogen uitsteken. En zichzelf daarbij beschermen door een hand tussen de ogen te plaatsen. Het leek me een rauwe wereld…
Behalve dat je er per boot heen kunt gaan, kun je ook vliegen – zoals de grote vogel Peng dat deed, uit het grote klassieke boek van het taoïsme van Zhuang Zi, “met een rug zo groot als de berg T’ai, met vleugels als wolken aan de hemel; met zijn vleugels slaat hij op het water en rijst op als een wervelwind tot een hoogte van negentigduizend li.”
Wij gingen toen per KLM – die je met wijde boog over Siberië en Mongolië het Hemelse Rijk binnen voert, linea recta hartje Beijing.
Dat was in augustus 2011.

Op het laatste traject van die reis, vanaf Ulaanbatar, rijd je door de Gobi woestijn en de verlaten steppen van Mongolië – waarna je, aan het eind van de rit, aan de einder Beijing ziet oprijzen, als een Chinese muur van woontorens…
Toen we op 6 augustus 2010, rond zeven uur ’s ochtends, de buitenwijken van Beijing binnenreden, was ik in shock…
Na een wereld van totale verlatenheid, waar we al die dagen met de trein doorheen waren gereden – met ook nog een uitstapje van negen dagen per 4WD door de toendra’s van Mongolië – reden we daar als het ware met een enorme klap tegen een samenklontering van miljoenen Chinezen aan, opeengepakt in tientallen Bijlmermeers. Een demografisch monstrum, dat de planologische kilte uitstraalde van ‘hoe raken we ze in godsnaam kwijt…’

Garrie van Pinxteren, China-correspondent van de NRC, schrijft in een bericht van 11 april j.l. dat naar schatting 20 procent van de Chinezen nog op het platteland woont en werkt, de rest is naar de steden getrokken: “Ruim vijfhonderd miljoen van de 1,4 miljard inwoners van China tellen officieel nog wel mee als boer, want dat staat nog op hun identiteitsbewijs, maar een groot deel van hen woont in feite al in de stad.”

Toen wij ooit, vanuit de comfortabele eengezinswoningen in de provincie, door onze ouders Amsterdam werden binnengereden, ter hoogte van de Rijnstraat, gaf ons dat ook een schok: al die mensen in vier lagen boven elkaar… Maar de grote stad had ook iets spannends, als je daar eenmaal je plekje had gevonden, beloofde dat vrijheid…
Ik denk dat het grote verschil met de ‘China shock’ is, dat daar onvermijdelijk het beeld van de massamens opdoemt, speelbal van een samenleving zonder ook maar een spoortje van individuele vrijheid – laat staan van de alleenheid, die de kern van ons menszijn is.
Het toenmalige Chinese beleid van gezinsplanning, met het eenkindgezin, straalde een zelfde kilte uit als al die andere van staatswege opgelegde ‘oplossingen’ – die altijd van de grootse gemene deler zijn.

Ik werd dezer dagen ’s nachts met een schok wakker van een stem die dringend m’n naam riep: ‘Hein, wakker worden…’ – misschien had ik deze nachtmerrie, deze beelden van totale onverschilligheid voor het wezen van de mens, nog op m’n netvlies staan…

Maarten Houtman stelt in Het principe van de eenwording dat onze voortplantingsdrift de motor achter die demografische tijdbom is. En dat de enige werkelijke oplossing is om het lustprincipe te verruilen voor het verenigingsprincipe – “en dan weer niet de vereniging met toevallig die ander, maar met het totaal. Dat je in het liefdesspel door de ander heen kunt gaan, en die ander door jou heen. Het is dus niet iets wat je weg moet doen, maar wat je moet doorleven met bewustzijn.”

Afbeelding boven: 
Het J.H. van Heekpad, dat Elpermeer en Jisperveld verbindt.
Ben je langs de laatste wachtpost gekomen
dan is daar, haast ongemerkt, een niemandsland –
niemand bezit het, niemand claimt het,
het is er vreedzaam, een ruimte zonder eind.
De overtocht naar Fudaraku

Maandag 3 april was voor mij een heel bijzondere dag. Ik was voor dag en dauw naar mijn studio aan de Jisperveldstraat gegaan, omdat het boeket dat ik Klaaske voor haar verjaardag had gegeven – zie de ruiker in geel – mijn meditatieplekje wat krap had gemaakt.

Later die dag gingen we samen boodschappen doen op het Buikslotermeerplein. Eerst een appeltaartje en slagroom bij Albert Heyn. En toen ook maar even langs de pinautomaat van de ING – ik heb graag wat cash in m’n portemonnee voor een eventuele taxi. Net toen we daar klaar waren, riep een tengere oudere vrouw Klaaske te hulp. Ze vertelde dat ze uit Eritrea kwam en op bezoek ging bij haar familie, voor wie ze € 1.000 wilde meenemen, liefst in briefjes van honderd. Maar het lukte haar maar niet…
Ze sprak gebroken Nederlands, ze moest hier al wat jaartjes gewoond hebben.
Het personeel van de bank had haar niet kunnen helpen, nu ging ze het dus met hulp van Klaaske proberen. Ze voerde haar pinpas in … maar helaas, de pinautomaat werkte niet mee… Op het scherm verscheen een mededeling dat ze niet meer dan € ´900 kon opnemen.
Wij met z’n drieën het kantoor van de ING in. Klaaske werd te woord gestaan door twee vriendelijke medewerksters, de dame en ik keken toe. Ze vertelden dat de geldautomaten inmiddels van een derde partij zijn, zij mogen om veiligheidsredenen zelfs niet mee naar buiten. Bij klachten moet je naar een Primera drie kilometer verderop…
Maar buiten bij de pinautomaat ging het weer mis…
Toch maar weer naar binnen voor overleg, waaruit bleek dat er een opnamelimiet van € 500 is.
Wij weer naar buiten, nu dat maar proberen. Klaaske hielp de vrouw intussen bij alle handelingen en bleef met haar in gesprek – maar per abuis drukte zij op de knop ‘direct € 20 opnemen’…
En zo volgde er een tweede ronde voor het opnemen van de resterende € 480 – die er vervolgens in briefjes van twintig uit kwam…
Consternatie… Maar Klaaske raapte resoluut de biljetten bij elkaar en begon ze te tellen. Zij telde mee.
Dat alles gebeurde in het volste vertrouwen, ook als ze haar pincode moest intikken – waarbij wij dan wel even wegkeken.
Toen de biljetten waren geteld, leek het te kloppen: vijfhonderd euro in vijfentwintig briefjes van twintig. Die straks allemaal mee naar Eritrea moesten … nu maar hopen dat ze haar verder met rust zouden laten.

Als dank kregen we beiden een hand, Klaaske zelfs tweemaal. Dat deed ze met heel veel aandacht – ik zou ik haast zeggen dat er liefde uit sprak. Toen ze mij haar hand toestak en daarbij voorover boog, zag ik hoog op haar voorhoofd een kleine tatoeage, in de vorm van een ‘hekje’. Ik vermoedde dat het iets uit India was, wat ook paste bij haar voorkomen.

Toen we ten lange leste afscheid namen, zei ze nog tegen Klaaske: “Het is daarbinnen net een kerk…”
Weer zo’n verrassing – die ons nog nieuwsgieriger maakte naar haar achtergrond…
Ook al waren het voornamelijk financiële transacties geweest, het hele gebeuren had iets speels gehad.

Thuis zocht ik Eritrea op in Wikipedia – ik had al een stil vermoeden dat het daar een drama moest zijn. Ik las dat in 2015 al 47.015 vluchtelingen uit Eritrea asiel aangevraagd hadden in Europa. Volgens de VN is er sinds 1991 sprake van een “wijdverbreide en stelselmatige campagne tegen de burgerbevolking.”

Die avond drong tot me door, dat de ontmoeting met onze nieuwe Eritrese vriendin een helende werking op me had gehad. Dat het dus eigenlijk omgekeerd was, dat zij er voor ons geweest was – een gevoel dat ver weg een herkenning bij me opriep. Op dat wat provinciale Buikslotermeerplein, kun je de wereld tegenkomen – voor verbonden zijn hoef je niet naar de pampa’s van Argentinië of naar de Negev Woestijn.

Voor Klaaske

Eenzaam ben ik nooit geweest
ik vrees eerder de tweedracht
als mijn beide wederhelften
zó in onmin zouden verkeren,
dat het geweten gaat knagen
aan de dieperliggende lagen,
en de eenheid – mijn heelheid –
in vergetelheid zou geraken.
Als ik in gespletenheid verval,
wie zal mij dan kunnen helen?

Jij bracht mij de drie-eenheid,
zodat mijn ziel ernaar smacht
om naar die hermetische veste
terug te keren, haar te beheren
zonder alle muren en kantelen,
maar op verse grond gebouwd.
In jou leerde ik over de vrouw
en te luisteren naar de wereld
om zo in vrede te kunnen leven
… en te weten dat ik van je hou.

Afbeelding bovenaan: 
Deze tegel is een ‘einstein’,
zeg maar een steen zonder grein
een vlak zonder breuklijn
met een aperiodiek patroon
waarbij geen herhaling optreedt,
dus uniek tot in het oneindige... 
De ontdekking was een grote verrassing, met opwinding op sociale media: „Ik had niet gedacht dat er een einstein zou bestaan”, reageert Jaap Scherphuis, een Delftse maker van software voor puzzelontwerpers. De tegel is zelfs verrassend simpel: een dertienhoek, met hoeken van 90, 120, 240 en 270 graden. Scherphuis: „Het is bijzonder dat de tegel is gebaseerd op een regelmatig patroon van opgedeelde zeshoeken, en niet op de vijfvoudige draaisymmetrie die wordt gebruikt in Penrosetegels.”
De beroemdste aperiodieke tegels zijn gemaakt door wiskundige Roger Penrose. Hij ontdekte in de jaren ’70 twee vormen die gecombineerd kunnen worden tot een oneindig, nooit herhalend tegelpatroon.
Het definitieve antwoord kwam vorige week van David Smith, Joseph Myers, Craig Kaplan en Chaim Goodman-Strauss. Ja, er bestaat een samenhangende vorm, een echte tegel, waarmee een oneindig vlak wél aperiodiek maar niet periodiek kan worden gevuld. Een ‘einstein’, zoals wiskundigen zeggen. Het is een dertienhoek, met hoeken van 90, 120, 240 en 270 graden.

Die ‘opwinding op de sociale media’ klonk mij nogal onwetenschappelijk in de oren, dus ik dacht even dat het misschien wel een 1 april grap zijn. Maar nee dus…
De New Scientist van 28 maart j.l. besteedde er deze video aan: