SHAKING LIFE

Gisteren reisden Klaaske en ik met de bus naar Edam – die je ook naar Monnickendam en Volendam brengt.
Onze chauffeur bleek een gelukkig mens te zijn, die al zijn passagiers joviaal begroette – en zij op hun beurt gaven hem, als ze de bus weer verlieten, een brede armzwaai.
Dat voelde heel even naar de eenvoudige wereld van weleer, een wereld waar je nog bij kon – toen zich op de Dam van Edam (zie de blauwe stip op het kaartje boven) nog geen drommen toeristen stonden te verdringen, zoals nu helaas wel het geval was.

Voor mij was het de gelukkige start van een ‘ontvoering’ – Klaaske had me op busstation Noord zonder pardon de bus ingesleurd. Oók om daarmee de sleur te doorbreken van de Latte-Macchiato-met-croissantje bij Le Perron en aanpalende etablissementen.
Toen we eenmaal de stad uit waren, gleden de dreven door de ramen voorbij.
Maar die wereld daar buiten bleek bij mij weinig herkenning op te roepen – ja, er waren weliswaar telkens elementen, waarvan ik dacht: hé, dat ken ik. Maar de samenhang leek eruit verdwenen te zijn, alleen de details waren in mijn herinnering blijven voortleven.

Als ik thuis in ons keukentje sta, verbind ik de wereld door mijn handelingen – door dingen te pakken en weer terug te zetten, ze af te wassen en op te bergen.
Hoe ik de wereld daar buiten vroeger verbond, ben ik vergeten, zo oplettend was ik niet. Ja, je reed met de eigen auto door het landschap, je lette op de weg, op de strepen, je zag de tegenliggers, en vanuit je ooghoeken gleed het landschap voorbij – toen de zogenaamde bekende wereld.
Maar hoe broos blijkt die te zijn – uit het oog, uit het hart.
Toch zijn het dezelfde ogen die tóen keken. Ook al hebben ze enige mutatie ondergaan, misschien hebben ze de focus op de buitenkant van de wereld, op de sensatie, op de opwinding, enigszins verloren. Wat ik niet heb verloren is mijn oog voor het schone – een dimensie die meer vanbinnen uit lijkt te komen.

We stapten op busstation Edam uit en liepen vandaar naar het Damhotel, net als vroeger. Klaaske was de gids.

Maar ook als ik liep was het voor mij een vreemde wereld – maar dat had ik kunnen weten… We hadden dit een jaar eerder ook al geprobeerd, toen schrok ik dat dit vertrouwde pad zo vreemd geleken had…

Toen we in het Damhotel aankwamen en ik naar de WC ging, moest ik goed kijken hoe dat trappetje naar beneden ook weer was – ik liep het alsof het de eerste keer was: zorgvuldig, goed kijkend, voetje voor voetje.
Als je haast hebt – vanwege mijn doelgerichtheid mijn tweede natuur – denk je eigenlijk dat je het al weet: even dat bekende trappetje af… Maar ik ‘wist’ nog niks, elke misstap zou een nodeloos lijden betekenen…

Ik moest denken aan Maarten Houtman, die in 2005 zijn knie brak. Hij was toen 87.
Nadat hij genezen was verklaard, hield hij augustus 2005 een weekend in Mennorode, waarvoor hij een convocatie schreef, ‘Een vergissing’ geheten:

Er was eens een man die veel gruwelijke dingen had meegemaakt.
Op een dag dacht hij: “Zo zit het in elkaar, ik zal er de mensen van vertellen.”
Dat was natuurlijk heel aardig van die man. Misschien kon hij ze zo voor veel onheil behoeden.
Maar hij vergat, door het zo-zit-het-in-elkaar, aandacht te geven aan wat dagelijks om hem heen gebeurde. Ook vergat hij te kijken naar hoe het om hem heen was.
Het liep uit op een ongeluk. Toen hij bijkwam uit de verdoving in het ziekenhuis, langzaam, stukje bij beetje, leek alles nieuw. Ieder moment was kostbaar. Iedere ademhaling veranderde iets in zijn lichaam. Er kwam geen einde aan zijn verwondering.
Als hij de mensen hier eens van vertelde, zó dat ieder op zijn wijze er mee verder kon…

Op ons geliefde Waddeneiland Texel, waar Klaaske en ik vele zomerse vakanties doorbrachten, vonden we in de jaren negentig een veilige en warme haven bij Jeltje.

Jeltje was in mei 1998 op retraite in het klooster van Steyl (L), toen ze daar aan een tafel kwam te zitten met Maarten Houtman en zijn vrouw Hanna. Die logeerden er op uitnodiging van Jacques Peeters, voor wiens Zen-groep Maarten die dag een toespraak gehouden had. Ze raakten in gesprek, er sloeg een vonk over en van het een kwam het ander. Zo verscheen Jeltje als ‘zijinstromer’ op het Tao-zen toneel, als een voor ons verfrissend gezelschap.

Toen we hoorden dat ze op Texel woonde, zochten we haar tijdens een vakantie op in Oost, waar ze met haar man Dick woont. Dat werd voor ons een geliefde pleisterplaats, ze leerden ons tijdens uitstapjes onverwachte aspecten en plaatsen van het eiland kennen: natuurgebieden, winkels, restaurants langs het strand en nachtelijke sterrenhemels…

In mei 2011 brachten we een onvergetelijke middag door in hun bloeiende tuin – die achterin een ‘boet’ had, waarin Jeltje zich wijdde aan meditatie en schilderkunst.

Er zijn bij deze gelegenheid prachtige foto’s gemaakt, die hier in al hun voorjaarspracht gepresenteerd worden als aandenken aan dat Texelse sprookje – en als teken van onze dankbaarheid jegens hen.

Ik heb met Jeltje regelmatig Sufi muziek uitgewisseld, recent gaf ze me deze video door van het Al Mar’Ashi Ensemble:

Elke lente als ik vanuit mijn studio op 4-hoog flatgebouw ‘Dreefzicht I’ verlaat, zie ik daar vlak om de hoek deze Japanse Kersenbloesem in bloei staan – van een schoonheid en volheid, die mij als  grotestadskind telkens sprakeloos maakt...
En dan wil ik haar fotograferen, en opnieuw..., om dit allermooiste moment vastleggen – vóórdat ze, haar hoogtepunt voorbij, haar bloemblaadjes afstaat aan de wind...

En ik vroeg me af, is dat in mijn leven eigenlijk ook het geval, dat ik míjn hoogtepunten wil fixeren, aleer de bloei en de kracht uit mij verdwenen zijn...
En wat doe ik dan met de rest van mijn leven, met de nabloei? Of misschien – dat is natuurlijk wat ik in stilte hoop – ben ik wel een laatbloeier...
En wat doe ik vervolgens met wat daarna komt, als de glans eraf is... Laat ik het verder ongezien – of misschien houd ik het wel voor gezien.
Of zal ik wellicht – een mens wil tenslotte getroost worden – van binnen gaan bloeien?

Je binnenwereld verkennen, dat is waar het in Tao-zen over gaat. Voordat het te laat is – maar is het eigenlijk ooit  te laat? 
Het gaat daar meer om de kleine, dan om de grote beweging – en daar waar de beweging in stilte overgaat...
Toch is Tao-zen geen oudedagstherapie, het gaat meer om de nuance, om de volheid van het leven. Net als bij de bloeiende boom aan het J.H. van Heekpad hierboven – die om niets haar schoonheid afstaat...
Maar voor romantiek hoef je bij Tao-zen niet te zijn, het kent geen zendo's, geen dojo's, geen buigen en knielen, geen wierook, geen bewierookte Meesters... Eerbied, ja, dat kent ze wel.

Shaken op muziek, zitten in stilte – het lijken twee uitersten die elkaar bijten... 
Maar je kunt die stilte ook in je bewegen brengen, in het zitten meedansen met het universum – je zou het ‘shakingzen’ kunnen noemen.

• 👤 Hein Zeillemaker
  • ☎︎ 06 38 35 41 85
  • 📧 klepel@taozen.nl
  • www.shakingzen.nl
• 🏢 ‘Dreefzicht I’, Jisperveldstraat 549, 1024 BB A’dam [4 hoog, t/o lift]
  • ☎︎ 020 494 11 33
• 🚌 37 [🏃🏿 4′] < Amstelstation|Station Noord >
• 🚴 Pont A’dam CS = 20′
• 🚗 A10 [S115]
• 🎎 Meditatiematten |⑁⑁ |wollen tapijt
• 🕖 Wekelijks op woensdagen ½8 [deur open 7u.]
• ☯ Indeling van de avond: zitten| shaken | zitten | gesprek

We zien allemaal dat er in de machtsverhoudingen in de wereld op dit moment gigantische verschuivingen plaatsvinden – je kunt rustig spreken van een beweging in de tectonische platen. En we weten dat daar een aardbeving uit voort kan komen, één die onze wereld op zijn grondvesten zal doen schudden...
China speelt daarin, met zijn geografische ligging (‘Rijk van het Midden’) en oeroude cultuur, een centrale rol. Dat bracht me terug bij mijn eerste indrukken van het land als Westerling, op mijn reizen in 2010 en 2011. Helemaal onvoorbereid ben je nooit...

De eerste China reiziger die ik tegenkwam was een stuurman op de grote vaart. Hij was tijdelijk bij ons ingekwartierd in het witte huis op de betonfabriek in Krimpen a/d IJssel. Ik was toen een jaar of tien. Hij vertelde mij sterke verhalen over de Chinezen. Zoals dat wanneer ze vechten, ze elkaar met twee vingers de ogen uitsteken. En zichzelf daarbij beschermen door een hand tussen de ogen te plaatsen. Het leek me een rauwe wereld…
Behalve dat je er per boot heen kunt gaan, kun je ook vliegen – zoals de grote vogel Peng dat deed, uit het grote klassieke boek van het taoïsme van Zhuang Zi, “met een rug zo groot als de berg T’ai, met vleugels als wolken aan de hemel; met zijn vleugels slaat hij op het water en rijst op als een wervelwind tot een hoogte van negentigduizend li.”
Wij gingen toen per KLM – die je met wijde boog over Siberië en Mongolië het Hemelse Rijk binnen voert, linea recta hartje Beijing.
Dat was in augustus 2011.

Wat je ook kunt doen – en dat deed ik het jaar daarvóór, in augustus 2010 – is vanaf Moskou per trein naar Beijing reizen. Dat is een tocht dwars door Azië, door de eindeloze taiga’s van Siberië, vier dagen en vier nachten in de Trans-Siberië Express.

Op het laatste traject van die reis, vanaf Ulaanbatar, rijd je door de Gobi woestijn en de verlaten steppen van Mongolië – waarna je, aan het eind van de rit, aan de einder Beijing ziet oprijzen, als een Chinese muur van woontorens…
Toen we op 6 augustus 2010, rond zeven uur ’s ochtends, de buitenwijken van Beijing binnenreden, was ik in shock…
Na een wereld van totale verlatenheid, waar we al die dagen met de trein doorheen waren gereden – met ook nog een uitstapje van negen dagen per 4WD door de toendra’s van Mongolië – reden we daar als het ware met een enorme klap tegen een samenklontering van miljoenen Chinezen aan, opeengepakt in tientallen Bijlmermeers. Een demografisch monstrum, dat de planologische kilte uitstraalde van ‘hoe raken we ze in godsnaam kwijt…’

Garrie van Pinxteren, China-correspondent van de NRC, schrijft in een bericht van 11 april j.l. dat naar schatting 20 procent van de Chinezen nog op het platteland woont en werkt, de rest is naar de steden getrokken: “Ruim vijfhonderd miljoen van de 1,4 miljard inwoners van China tellen officieel nog wel mee als boer, want dat staat nog op hun identiteitsbewijs, maar een groot deel van hen woont in feite al in de stad.”

Toen wij ooit, vanuit de comfortabele eengezinswoningen in de provincie, door onze ouders Amsterdam werden binnengereden, ter hoogte van de Rijnstraat, gaf ons dat ook een schok: al die mensen in vier lagen boven elkaar… Maar de grote stad had ook iets spannends, als je daar eenmaal je plekje had gevonden, beloofde dat vrijheid…
Ik denk dat het grote verschil met de ‘China shock’ is, dat daar onvermijdelijk het beeld van de massamens opdoemt, speelbal van een samenleving zonder ook maar een spoortje van individuele vrijheid – laat staan van de alleenheid, die de kern van ons menszijn is.
Het toenmalige Chinese beleid van gezinsplanning, met het éénkindgezin, straalde een zelfde kilte uit als al die andere van staatswege opgelegde ‘oplossingen’ – die altijd van de grootse gemene deler zijn.

Ik werd dezer dagen ’s nachts met een schok wakker van een stem die dringend m’n naam riep: ‘Hein, wakker worden…’ – misschien had ik deze nachtmerrie, deze beelden van totale onverschilligheid voor het wezen van de mens, nog op m’n netvlies staan…

Maarten Houtman stelt in Het principe van de eenwording dat onze voortplantingsdrift de motor achter die demografische tijdbom is. En dat de enige werkelijke oplossing is om het lustprincipe te verruilen voor het verenigingsprincipe – “en dan weer niet de vereniging met toevallig die ander, maar met het totaal. Dat je in het liefdesspel door de ander heen kunt gaan, en die ander door jou heen. Het is dus niet iets wat je weg moet doen, maar wat je moet doorleven met bewustzijn.”

Afbeelding boven: 
Het J.H. van Heekpad, dat Elpermeer en Jisperveld verbindt.
Ben je langs de laatste wachtpost gekomen
dan is daar, haast ongemerkt, een niemandsland –
niemand bezit het, niemand claimt het,
het is er vreedzaam, een ruimte zonder eind.
De overtocht naar Fudaraku

Maandag 3 april was voor mij een heel bijzondere dag. Ik was voor dag en dauw naar mijn studio aan de Jisperveldstraat gegaan, omdat het boeket dat ik Klaaske voor haar verjaardag had gegeven – zie de ruiker in geel – mijn meditatieplekje wat krap had gemaakt.

Later die dag gingen we samen boodschappen doen op het Buikslotermeerplein. Eerst een appeltaartje en slagroom bij Albert Heyn. En toen ook maar even langs de pinautomaat van de ING – ik heb graag wat cash in m’n portemonnee voor een eventuele taxi. Net toen we daar klaar waren, riep een tengere oudere vrouw Klaaske te hulp. Ze vertelde dat ze uit Eritrea kwam en op bezoek ging bij haar familie, voor wie ze € 1.000 wilde meenemen, liefst in briefjes van honderd. Maar het lukte haar maar niet…
Ze sprak gebroken Nederlands, ze moest hier al wat jaartjes gewoond hebben.
Het personeel van de bank had haar niet kunnen helpen, nu ging ze het dus met hulp van Klaaske proberen. Ze voerde haar pinpas in … maar helaas, de pinautomaat werkte niet mee… Op het scherm verscheen een mededeling dat ze niet meer dan € ´900 kon opnemen.
Wij met z’n drieën het kantoor van de ING in. Klaaske werd te woord gestaan door twee vriendelijke medewerksters, de dame en ik keken toe. Ze vertelden dat de geldautomaten inmiddels van een derde partij zijn, zij mogen om veiligheidsredenen zelfs niet mee naar buiten. Bij klachten moet je naar een Primera drie kilometer verderop…
Maar buiten bij de pinautomaat ging het weer mis…
Toch maar weer naar binnen voor overleg, waaruit bleek dat er een opnamelimiet van € 500 is.
Wij weer naar buiten, nu dat maar proberen. Klaaske hielp de vrouw intussen bij alle handelingen en bleef met haar in gesprek – maar per abuis drukte zij op de knop ‘direct € 20 opnemen’…
En zo volgde er een tweede ronde voor het opnemen van de resterende € 480 – die er vervolgens in briefjes van twintig uit kwam…
Consternatie… Maar Klaaske raapte resoluut de biljetten bij elkaar en begon ze te tellen. Zij telde mee.
Dat alles gebeurde in het volste vertrouwen, ook als ze haar pincode moest intikken – waarbij wij dan wel even wegkeken.
Toen de biljetten waren geteld, leek het te kloppen: vijfhonderd euro in vijfentwintig briefjes van twintig. Die straks allemaal mee naar Eritrea moesten … nu maar hopen dat ze haar verder met rust zouden laten.

Als dank kregen we beiden een hand, Klaaske zelfs tweemaal. Dat deed ze met heel veel aandacht – ik zou ik haast zeggen dat er liefde uit sprak. Toen ze mij haar hand toestak en daarbij voorover boog, zag ik hoog op haar voorhoofd een kleine tatoeage, in de vorm van een ‘hekje’. Ik vermoedde dat het iets uit India was, wat ook paste bij haar voorkomen.

Toen we ten lange leste afscheid namen, zei ze nog tegen Klaaske: “Het is daarbinnen net een kerk…”
Weer zo’n verrassing – die ons nog nieuwsgieriger maakte naar haar achtergrond…
Ook al waren het voornamelijk financiële transacties geweest, het hele gebeuren had iets speels gehad.

Thuis zocht ik Eritrea op in Wikipedia – ik had al een stil vermoeden dat het daar een drama moest zijn. Ik las dat in 2015 al 47.015 vluchtelingen uit Eritrea asiel aangevraagd hadden in Europa. Volgens de VN is er sinds 1991 sprake van een “wijdverbreide en stelselmatige campagne tegen de burgerbevolking.”

Die avond drong tot me door, dat de ontmoeting met onze nieuwe Eritrese vriendin een helende werking op me had gehad. Dat het dus eigenlijk omgekeerd was, dat zij er voor ons geweest was – een gevoel dat ver weg een herkenning bij me opriep. Op dat wat provinciale Buikslotermeerplein, kun je de wereld tegenkomen – voor verbonden zijn hoef je niet naar de pampa’s van Argentinië of naar de Negev Woestijn.

Voor Klaaske

Eenzaam ben ik nooit geweest
ik vrees eerder de tweedracht
als mijn beide wederhelften
zó in onmin zouden verkeren,
dat het geweten gaat knagen
aan de dieperliggende lagen,
en de eenheid – mijn heelheid –
in vergetelheid zou geraken.
Als ik in gespletenheid verval,
wie zal mij dan kunnen helen?

Jij bracht mij de drie-eenheid,
zodat mijn ziel ernaar smacht
om naar die hermetische veste
terug te keren, haar te beheren
zonder alle muren en kantelen,
maar op verse grond gebouwd.
In jou leerde ik over de vrouw
en te luisteren naar de wereld
om zo in vrede te kunnen leven
… en te weten dat ik van je hou.

Afbeelding bovenaan: 
Deze tegel is een ‘einstein’,
zeg maar een steen zonder grein
een vlak zonder breuklijn
met een aperiodiek patroon
waarbij geen herhaling optreedt,
dus uniek tot in het oneindige... 
De ontdekking was een grote verrassing, met opwinding op sociale media: „Ik had niet gedacht dat er een einstein zou bestaan”, reageert Jaap Scherphuis, een Delftse maker van software voor puzzelontwerpers. De tegel is zelfs verrassend simpel: een dertienhoek, met hoeken van 90, 120, 240 en 270 graden. Scherphuis: „Het is bijzonder dat de tegel is gebaseerd op een regelmatig patroon van opgedeelde zeshoeken, en niet op de vijfvoudige draaisymmetrie die wordt gebruikt in Penrosetegels.”
De beroemdste aperiodieke tegels zijn gemaakt door wiskundige Roger Penrose. Hij ontdekte in de jaren ’70 twee vormen die gecombineerd kunnen worden tot een oneindig, nooit herhalend tegelpatroon.
Het definitieve antwoord kwam vorige week van David Smith, Joseph Myers, Craig Kaplan en Chaim Goodman-Strauss. Ja, er bestaat een samenhangende vorm, een echte tegel, waarmee een oneindig vlak wél aperiodiek maar niet periodiek kan worden gevuld. Een ‘einstein’, zoals wiskundigen zeggen. Het is een dertienhoek, met hoeken van 90, 120, 240 en 270 graden.

Die ‘opwinding op de sociale media’ klonk mij nogal onwetenschappelijk in de oren, dus ik dacht even dat het misschien wel een 1 april grap zijn. Maar nee dus…
De New Scientist van 28 maart j.l. besteedde er deze video aan:

Toen ik een jaartje of wat bij Maarten Houtman gezeten had, kwam ik in een coffeeshop aan de Nieuwmarkt Marina tegen, die ik eerder bij meditatie had meegemaakt. Toen ze me zag, vroeg ze me op een wat cynische toon “of ik nog steeds aan de pogingen van de heer Houtman deelnam…”
Dat schudde me even flink door elkaar… Alsof dat meditatie gebeuren iets was wat buiten mij om ging, alsof ik een ‘volgeling’ was die het zich liet aanleunen. Of erger nog: alsof Maarten zieltjes probeerde te winnen… Dat woord ‘pogingen’ sneed me door mijn ziel – als iemand je met zoveel liefde bij de hand neemt, dan noem je dat toch geen ‘poging’… Om maar te zwijgen over haar ‘mijnheer Houtman’.

Vanochtend, veertig jaar later, viel me in dat de dagelijkse ‘meditatie’ op mijn matje – een plek die ik heilig, waar ik het liefst de hele dag in de buurt van wil zijn – inderdaad een niet ophoudende reeks van pogingen is. Pogingen om in de buurt te komen van iets waarvan ik een licht vermoeden heb – in de wetenschap dat een diepe adem, een rustig hoofd en een ontspannen houding daar dan bij horen.
Wat me ook inviel, is dat ik daarbij drijf op een verre herinnering aan een verloren paradijs – die mijn onrust ten aanzien van mijn huidige leven voedt…

In De overtocht naar Fudaraku heb ik beschreven, hoe Japanse Amitabha monniken zich in een sloep de zee op lieten drijven, meegevoerd door de stroom, terwijl ze opgesloten zaten in een dichtgespijkerde houten kist … dat deden ze in het volle vertrouwen, dat ze zo de eilanden van het Westelijk Paradijs zouden bereiken – een heel leven samengebald in één moment, in één recitatie: ‘Boeddha Amitabha, Boeddha Amitabha, Boeddha Amida,’ aan een ketting van woorden stegen ze op naar het Paradijs.

Wil je  weg uit het gewone leven –
het gewone leven, met zijn zorgen,
zijn moeite, zijn ergernissen, zijn
korte momenten van voldoening.
Wil je daaruit weg?
En mediteer je
om daaruit weg te komen?
Of ervaar je dat meditatie
een uiterste concentratie is
op wat je bent –
niet gisteren, niet morgen, nú.
En kun je daar bij blijven?
Of ga je toch weer weg?
Als je voortdurend aarzelt:
wil ik dit, wil ik dat, neem ik
een boontje meer of minder,
weet dan dat liefde
de maat is van alle dingen.

Ondanks de gruwelijke ondertoon, ontroerde het verhaal van de overtocht naar Fudaraku me toen ik het las … blindelings en vol vertrouwen op weg naar het paradijs…
Maar vandaag kwam juist het beeld van een verloren paradijs in me op, een wereld die ik ooit gekend moet hebben:
“Je maakt nu de oudste reis van de wereld, binnendoor, terug in de tijd, naar waar het begon toen je op aarde kwam en nog niets wist, maar wel alles wilde leren kennen, op je gemak, zoveel als prettig voor je was.”
Uit: Maarten Houtman, Adem- en energie-oefening

Je gewoontenjasje glijdt van je af, het begin van een nieuwe dag.

Dat telkens maar proberen is dus niet zo gek. Ieder van ons heeft immers voorkennis. Het is een wereld die altijd al voor ons klaarlag, we hoeven nergens naartoe….

En als ik er goed over nadenk, lag het woord ‘proberen’ bij Maarten voor in de mond … al die sessies waarin hij het met ons opnieuw probeerde, en probeerde, en probeerde…