Om je heen de onmetelijkheid

Bovenaan: Sagittarius A*, ook wel bekend als Sgr A*, is een superzwaar zwart gat en een radiobron in het centrum van de Melkweg. Het object bevindt zich in de samengestelde radiobron Sagittarius A op 26.673 lichtjaar van de Zon. Het bevat 4,15 miljoen zonsmassa's in een gebied met een radius van minder dan 6,25 lichtuur. Ontdekt: 13 februari 1974. (Wikipedia)

^{✏️ NOTITIE bij Om je straatje heen de onmetelijkheid, toespraak voor oktober 2025}

Fragment uit ‘De breuk’, de autobiografische romen van Maarten Houtman, hoofdstuk ‘Het onmetelijke’. Daarin komt het troepentransportschip, waarmee hij terug naar Holland vaart, vlak na de schemer in een zandstorm terecht. Gewapend met een oliepak en een stofbril, neemt hij op het dek het schouwspel in 't oog:

“Ik vergeet alles en kijk er zó intens naar, dat ik meegevoerd word door het geweld van de zandrivieren die zich in de einder verliezen. Alle ballast is van me afgenomen. Schoongeschuurd heb ik het kleine schip met zijn mierenbedrijvigheid verlaten en ben ik onderweg naar wat nog komen moet, maar dat ik al vermoed. Ongeremd door overwegingen en menselijke berekeningen zuigt de verte me op, steeds sneller, totdat ik door een open plek de sterren op me af zie komen, eerst wit en ver, dan steeds dichterbij in allerlei kleuren van zacht tot verblindend fel.
Ik moet nu terug zijn in de oorsprong en kan opnieuw gevormd worden, zonder al de aangroeisels die me tot nu toe verstikt hebben en waar de mensen zo trots op zijn. Daaraan te sterven lijkt weldadig.”
Maarten Houtman, De breuk | Het onmetelijk.

“Heer, laat mij ontdekken wie ik ben,
vóór ik een zwart gat in word gezogen,
miljoenen malen sterker dan ik ben –
dan wij zijn, er is geen hulp dan bij U.”

Sinds ik aan Tao-zen ben gaan doen,
liggen de zaken wat anders – hoewel:
“Jij zit nog zó vast aan je afkomst,”
zei Maarten tegen mij, waarop ik zei:
“Ik? Maar ik ben toch geëmancipeerd...”

Als je dan weer op je bankje zit,
met al die malende gedachtenstromen 
is het heerlijk dat er iemand voorzit,
die weet hoe je daar uit kunt komen –
...Maarten is er niet meer, wat nu?

Wat heb ik nu van hem meegekregen –
oefenend op de ‘weg van niet-dwang’
ben ik aan mezelf overgeleverd,
daar zijn regels noch voorschriften.

Terugkerende vraag: Wat is ‘Tao-zen’
en die ‘energie’, wat moet ik ermee –
terwijl het al zijn bevindingen bevat
om ‘Zen’ weer tot leven te wekken.

Tot in der eeuwigheid op Godot wachten,
maar de wereld om ons heen verglijdt –
kun je de waakvlam van aandacht zijn,
om te voorkomen dat ze zal ontploffen.

Voortdurend scheppen door niet-doen –
niet één, maar alle dagen van je leven.

In ons eigen straatje zijn wij het centrum van de wereld – als je als kind je adres opgaf, fantaseerde je daar de hele wereld bij, van: Petje – Turfpoortstraat 10 – Naarden – Nederland – Europa – Aarde – Heelal.
Dit primitieve ‘kosmisch bewustzijn’ verraadt misschien al een oerbesef van de onmetelijkheid…

Op de kennismakingsbijeenkomst van Mantak Chia in Krasnapolsky in Amsterdam in 1985, liet hij ons een Qigong oefening doen, zittend op je stoel, waarbij hij je vroeg je aandacht eerst diep in de aarde te richten, om dan de ruimte boven je hoofd te verkennen, om zo contact te maken met de kosmische energie.

In de samenvatting achterin zijn ‘Aanwijzingen bij de Tao-zen meditatie’,
schreef Maarten:
“Uit het voorgaande is duidelijk dat je je bewust moet worden van de kosmische werkingen, die onophoudelijk op je inwerken, ook al merk je ze niet omdat je bezig bent met de in de materie geopenbaarde zaken, die wij de wereld en de ander noemen.
Die kosmische werkingen word je je bewust in de oefeningen van houding, adem en
energiecirculatie.
Bij het bewust worden en daardoor steeds gemakkelijker ervaren hiervan verlegt je aandacht zich vanzelf naar andere zaken, die meestal niet zichtbaar zijn.
Daardoor krijgt de wereld een totaal andere betekenis voor je.
Wees alleen maar bij jezelf, stil en aandachtig, opgenomen in het Ene.
Van daaruit tussen de mensen, het werk en het veelsoortige, dat voorbij en door je heen gaat, blijf je er luisterend mee verbonden.”
_{Maarten Houtman, Aanwijzingen bij de Tao-zen meditatie, 5e druk 2001.}

Afbeelding bovenaan:
Twee jaar geleden haalde hij voorpagina’s van kranten wereldwijd: het gigantische zwarte gat in het centrum van de Melkweg, Sagittarius A* (Sgr A*), vastgelegd door een netwerk van radiotelescopen. Nu hebben diezelfde telescopen indirect een opname gemaakt van de magnetische velden rondom Sgr A*, een object waarvan de zwaartekracht zo sterk is, dat alles wat te dichtbij komt, er voor altijd in verdwijnt, zelfs licht. Astronomen zagen daarop sterke, spiraalvormige magnetische velden, wat eerder ook al werd waargenomen bij een ander veelbestudeerd zwart gat M87*. Mogelijk is dit dus ‘typisch’ voor zwarte gaten. En misschien straalt Sgr A*, net als M87*, dan ook stromen materie uit via dat magnetische veld. Sgr A* staat 27.000 lichtjaar van de aarde en zijn massa is vier miljoen keer die van de zon.
Laura Bergshoek, NRC 28 maart 2024