“Maar we kunnen doen wat we willen, als we niet reiken tot de tijdeloze speler – hij die het verhaal verteld waarvan wij alleen maar enkele klanken opvangen waarmee we ons tevreden stellen – dan zullen we bezig blijven een steeds veranderende functie te zijn. Soms een heel uitgebreide functie, een hele ingewikkelde, een hele indrukwekkende functie, maar we blijven een functie. We blijven bespeelbaar, we blijven manipuleerbaar, we blijven reageren. We leven niet vanuit dat Archimedisch punt in onszelf, dat zich niets afvraagt, dat heel onmiddellijk contact heeft met de situatie, ook de situatie waar je zo normaal in bent.”
Maarten Houtman, Een gevoel waar het eigenlijk om gaat, Huissen, december 1996.

Het begon die dag allemaal heel mooi. Ik verkeerde in een stemming, waarin ik gelukkige momenten in m’n leven de revue liet passeren, met plaatjes en al – een soort ‘levensschouw’, een terugblik op je leven, zoals gezegd wordt dat stervenden die hebben.

Het waren de beelden van zomer 1958, toen ik met schoolvriendje J.P. naar Zwitserland reed in een grote Amerikaanse limousine-met-chauffeur – een pure jongensdroom, die zich diep in mijn geheugen heeft gegrift.
Op weg naar het zuiden, deden we nog enkele toeristische bestemmingen aan: de historische stadjes Dinkelsbühl en Rüdesheim in Beieren, die geheel ongeschonden uit de Tweede wereldoorlog waren gekomen – zoals ze begin 17e eeuw gespaard waren gebleven voor de verwoestingen van de 30-jarige oorlog. Ze vormden een decor van een sprookjesstad, een eeuwenoud wonder van bouwkunst en menselijke civilisatie. We keken er onze ogen uit…
Daarna klommen we weer in onze Dodge – een wonder op wielen – die door onze chauffeur, de heer Janssen, behendig door Duitsland werd gelaveerd. Al schold hij zo nu en dan op een Duitse verkeersdeelnemer (‘Aan de kant, anders zwiep in je in de kartoffels!’), voor de rest hij was een heer. Mét uniform en pet, zoals dat in zijn functie van hem verwacht werd.

De gigantische Dodge-met-vinnen (zie foto) was de dienstauto van de vader van J.P., die president-directeur van een groot openbaar nutsbedrijf was. Hij had deze vakantie voor ons bedacht: wij reden op de heenweg mee naar het Zwitserse Beatenberg – waar hij en zijn vrouw verbleven in ‘Bibelheim’, het theologische opleidingsinstituut, dat zij als baptisten steunden en dat nauw met de familie verbonden zou blijven. Daarvandaan zouden zij terugrijden naar Nederland, terwijl J.P. en ik nog twee weken in het jeugdkamp zouden verblijven.
De ochtend na onze aankomst werden we naar hun hotelkamer geroepen, bij binnenkomst keken ze ons verwachtingsvol aan en wezen op het uitzicht door de openslaande deuren – als in een trance zag ik daar drie alpenreuzen die zich tegen de ochtendhemel verhieven: Eiger, Mönch en Jungfrau waren hun namen, op het rijtje af (zie de foto bovenaan).
Dat was het tweede wonder dat ik die vakantie mocht aanschouwen.

Maar even later werd ons op twee stipjes gewezen, die zich tegen de wand van de Eiger aftekenden: twee bergbeklimmers, die daar doodgevroren aan touwen hingen, omgekomen in een poging die vrijwel onneembare noordwand te bedwingen…
Ik keek het met ongeloof aan – om dan de blik af te wenden: de dood die je ziet, maar niet onder ogen durft te zien en zo snel mogelijk wilde vergeten. Dat botsende detail wat de idylle verstoorde, maar dat vanuit je voorstellingsvermogen een onuitwisbare indruk op je maakte.
Zo kreeg het overweldigend mooie plaatje dat ik had gezien, een geheel onverwachte dimensie, die je de rillingen over de rug deden lopen…

En dan was er die dagen nog een ‘wonder’, maar van een heel andere orde en een stuk alledaagser. Op onze ontbijttafel stond een grote kom müsli, waar héél veel Zwitserse room in moest zitten. Ik bleef er maar van eten, telkens schepte ik mijn bord weer vol. Terwijl onze gastheren ons toelachten en bleven aanmoedigen. Zoiets lekkers had ik nog nooit gegeten…
Eraan terugdenkend viel me in, dat ik zo wellicht het leven wilde vieren – na die verwarrende beelden van schoonheid en dood.

Een gevoel waar het eigenlijk om gaat

Als je ontwaakt uit zo’n gelukzalige vakantieherinnering – die zomaar in een boze droom kan eindigen – vraag je je af: wat is nu mijn werkelijke leven…
Want aan het eind van die nacht begon alle materie – waar je normaal je huis op bouwt als op vaste grond – te vervluchtigen in een nachtmerrie, een geweldsspiraal die op angst gebaseerd is. Waar alles in alles overgaat en elk vertrouwen ontbreekt. Alles veranderde voortdurend in z’n tegendeel. Je raakt alles kwijt, met als toppunt je telefoon, je life line. Aan een ander vragen heeft geen zin, niemand lijkt betrouwbaar, de wereld ontglipt je – tot ze zich tegen jou begint te keren. Mensen ruiken je angst en verwarring, je totale afhankelijkheid. Voordat je het weet storten ze zich op jou als een verward, kwetsbaar wezen. En dan gaat het grote gericht beginnen, de executie door de massa, ze vertrappen je als een insect…

Dit overkwam me in de nacht vóór de 7e oktober 2023, de dag dat de berichten van de bloederige aanslag in Israël binnen kwamen druppelden – alsof mijn nachtmerrie werkelijkheid geworden was...

WAT VOLGDE:
Verdwaald in het bekende #2

It is the evening of the day
I sit and watch the children play
Smiling faces I can see, but not for me
I sit and watch as tears go by

My riches can't buy everything
I want to hear the children sing
All I hear is the sound of rain fallin' on the ground
I sit and watch as tears go by

It is the evening of the day
I sit and watch the children play
Doin' things I used to do, they think are new
I sit and watch as tears go by

---

Daar gaan we dan. Hieronder dus de vergrootte foto’s van de locaties boven.
De citaten eronder verwijzen naar bijbehorende verhalen op SHAKINGLIFE – klik daar op de koptekst, en je komt bij het blog terecht).

Eureka! Eureka!

---

Nagekomen vakantiepost

---

---

---

Spel van vorm en licht in buitenplaats Doornburgh

---

‘Ik hoor de tijd stromen…’

---

Aan de Vierlingsbeek – dag 1

---

Een nacht in het klooster – Regina Carmeli, mei 2018

---

Einde

Hoe ontdek je... 
Dat is de vraag die aan alle vragen vooraf gaat.
Maarten Houtman had het in dat verband over ‘doen zonder voornemen’ – iets wat je overkam.
 Maar hij zei ook: “Kijk eens naar wat er gebeurt tussen het moment dat je iets voorneemt, en het doet.”

‘Zonder voornemen’, dat lijkt op de tastende wijze waarop de evolutie zelf te werk gaat – waar de natuur zijn gang gaat, speelt met de elementen, evolueert, muteert... En iets ontstaat dat vorm aanneemt, en op zijn beurt opnieuw kan muteren, in een reeks zonder eind...

Wat is daarbij het leidend principe?
Wij mensen zeggen dan dat de natuur ‘blind’ is, dat daar het toeval heerst. Maar er gelden ook ijzeren wetten – en als het resultaat daarvan afwijkt, noemen we dat ‘een speling van de natuur’. 
Daarmee zeggen we óók dat er bij ons sprake is van een zekere bewustheid – wij hebben we het niet voor niets over iets ‘dat uit liefde geboren is’. Dat is hoe de natuur, waar wij ook toe  behoren, ons onze gang laat gaan – ons wordt toegestaan dat we erbij kunnen zijn, dat het met bewustheid gebeurt, in volle aandacht.
Wij zijn al een stapje verder in het grote spel, wij zijn het spel – ‘Jij bent het spel.’

“Echte  meditatie is ongelofelijk revolutionair. Het is de eerste en de enige werkelijke revolutie. Alle andere revoluties zijn in de marge, die veranderen een gewoonte. Dit verandert jou totaal, maakt je van een gevangene tot een vrij mens.
Daarom zijn, de hele geschiedenis door, mensen die het doorhadden vervolgd. De Soefi meesters zijn zelfs gestenigd.
Dat is heel duidelijk, want dat zijn de enige mensen die werkelijk een gevaar zijn voor het systeem van macht. Dat is zo duidelijk, het wordt niet geaccepteerd...”
Maarten Houtman, De eerste en enige werkelijke revolutie, Maarssen, mei 2001

Hide not behind the veil, my love,
I long to have a glimpse of you.

Without my love, I feel like mad,
People around me laugh at me.
He should come and cheer me up,
This alone remains my plea.

Hide not behind the veil, my love,
I long to have a glimpse of you.

Your slave is being auctioned free
Come my love and rescue me
No longer can I perch elsewhere
I am the Bulbul of your tree.

Hide not behind the veil, my love,
I long to have a glimpse of you.

Bulleh! Who is He?
A queer type friend!
He has the Quran in His hand
And in the same the holy thread.

Baba Bulleh Shah

Van de Soefi dichter Hazrat Baba Bulleh Shah (1680-1757) wordt gezegd dat hij ‘een baken van vrede’ was. Toch werden zijn bemoeienissen met de, veelal religieuze, conflicten van zijn tijd – met name die tussen Moslims en Sikhs – hem niet in dank afgenomen…

Dat het leven moge stromen…
zonder reflectie, remming, bedenking,
de taal als water door mijn handen loopt –
en dan niet van A naar B, doelloos zoekend
naar een opening, elke fixatie meesleurend.

Als een dijkdoorbraak, ineens, zonder borden
‘dijkdoorbraak toegestaan’ of ‘rechts houden’,
het gebéurt gewoon, zonder opgaaf van redenen,
zoals je geboren wordt en weer doodgaat – zo
gewoon… Hooguit een herinnering blijft bestaan.

_{^{Hein Zeillemaker, 19 juni 2020}}

Man Kunto Maula is een Manqabat Qawwali lied, gecomponeerd door Amir Khusro ter ere van Ali ibn Abi Talib. Het lied is gebaseerd op een hadith, d.w.z. een uitspraak van de Profeet Mohammed: ‘Wie mij als meester accepteert, Ali is ook zijn meester.’
_{OVER bron: Wikipedia.
Ali ibn Aboe Talib, ook imam Ali of kalief Ali, was een neef en schoonzoon van de islamitische profeet Mohammed. Hij was voor de soennieten de vierde kalief of opvolger van Mohammed en voor sjiieten en alevieten tevens de eerste imam van de Twaalf Imams. Zij beschouwen zijn drie voorgangers dan ook als usurpators.
Geboren: 17 maart 599 n.Chr., Mekka, Saudi-Arabië}

Shah-E-Mardaan, Shair-E-Yazdaan,
Qoowwat-E-Parwardigaar,
La Fata illa Ali,
La Saif illa Zulfiqaar

King of the brave, the Lion of God
The Strength for The Lord,
There is none like Ali,
There is no sword like Zulfiqaar*)

Man Kunto Maula
Khwaja Ali-Un Maula

Whoever I am master to,
Venerable Ali is his Master too.**)

(Abstract Sufi Chants follows)

Dara Dil E Dara Dil E Dar E Dani
Hum Tum Tanana Nana, Tana Nana Ray
Om Tum Tanana Nana, Tana Nana Ray
Yalali Yalali ala, Yala Ray
Tanana Tanana Tanana Tanana
Tum Tanana Nana, Tana Nana Ray…

Enter into the heart,
Enter into the heart,
Melt therein, You and me
Sing inside in sweet melody.

Maula Ali Maula
Maula Ali Maula

Master is Ali,
Master is he

Ali Shaah-e MardaaN, Imaam-ul-Kabiira
ke ba’d az Nabii shud Bashiir-un-Naziira

Ali is the king of men, the great spiritual leader,
Cause after the Prophet he became
the bearer of glad tidings and warner for mankind.

Yeh soch na hi bass hae
Kaha haha hae Ali?
Jaha jaha hae haqiqat, uha uha hae Ali
Idhar hae Zaat e Muhammad
Udhar hae Zaat e Khuda
Ini lati huyi hizaboka darme aae Ali Maula,
Maula Ali Maula Maula Ali Maula, Maula Ali Maula

This shall suffice if you realize
at which station is Ali.
Wheresoever inner reality to be found,
there will be found Ali.
There is the mystery of Muhammad,
Here is the mystery of Lord,
and sitting at the secret threshold
is my master Ali.

Her Qalb Ali, Jism Ali, Jaan Ali Hai
Mujh BeSar-O-Samaan Ka Samaan Ali Hai
Imaan Ka Matlaash E Ye Imaan Keh Doon
Iman To Yeh Hai Mera Imaan Ali Hai
Ali Maula, Maula Ali Maula
Maula Ali Maula, Maula Ali Maula

In every heart Ali, face is Ali, my life is in Ali
My faith is this that I have my master Ali
Master Ali, Ali is the Master

____________________

_{*) Zulfiqaar was the sword of Ali presented to him by Muhammad.
**) A famous tradition (hadith) of Prophet Muhammad. Ali was his cousin and son-in-law.}

Dedicated to victims and survivors of the attack on the International Trance Music Festival on October 7, 2023 in Be'eri, Israël.

Re'im music festival massacre
From Wikipedia, the free encyclopedia
On 7 October 2023, Hamas militants initiated a surprise invasion of Israel from the Gaza Strip and massacred 270 civilians, injured a greater number, and took an unknown number of hostages at the "Supernova Sukkot Gathering", an open-air psychedelic trance music festival celebrating the Jewish holiday of Sukkot near kibbutz Re'im.

“The clouds that parted following the end of the Cold War are gathering once more. We have been extraordinarily lucky so far. But luck is not a strategy. Nor is it a shield from geopolitical tensions boiling over into nuclear conflict. Today, humanity is just one misunderstanding, one miscalculation away from nuclear annihilation.”
António Guterres, Secretary-General of the United Nations.
Nuclear Non-Proliferation Treaty 10th Review Conference, Augus 1, 2022

Ik was vannacht op weg naar een geavanceerde afvalstort, in gezelschap van iemand die er alles van wist – die wist hoe je volgens de nieuwste technieken je afval kon scheiden, en zo verantwoord kon storten.
Ik werd bij de hand genomen en rondgeleid, op weg naar de bestemming. Maar die bleek niet eenduidig te zijn, we gingen van de ene locatie naar de andere. Waarbij ik ook nog van begeleider wisselde.
En net toen ik dacht dat ik mijn container met afval eindelijk kwijt was, ontdekte ik tot mijn ontzetting dat ik hem verwisseld had … het was de verkeerde geweest. Zo droeg ik mijn oude last nog steeds met me mee…

De droom week – waarbij nog plotseling de gedachte me bekroop dat het geld wat ik op het lijf had gehad er niet meer was, dat ik het te midden van alle poespas kwijt was geraakt – waar was m’n geld?

Ik werd in een neerslachtige stemming wakker, de droom tolde door me heen. Paranoia tegen alles en iedereen vervulde me. Wie was nog te vertrouwen…

Naast mijn bed lag de iPhone gereed voor de energie-oefening. Ik legde mijn tongpunt tegen mijn verhemelte, klaar om aan de oefening te beginnen.
In deze lichamelijke sensatie verdwenen geleidelijk aan de rondtollende gedachten. Ik hoorde de vertrouwde stem van Maarten:
“Je bent net uit jezelf wakker geworden, de dag die komt is nog ver weg. Je voelt hoe je ligt, op je rug of op je zij. Op je rug is het beste…”

Aan het eind van de oefening was mijn neerslachtige stemming verdwenen, de bui was overgedreven.
Wat blijft is mijn verwondering hoe ons lichaam het elke keer weer van ons overneemt – waarbij die energie een go-between is tussen geest en materie.

_{Dat witte Iittala Teema kopje met koffie, is vaak mijn eerste stap terug naar de materie…}

Afbeelding geheel boven: Klaaske aan het Zuidlaardermeer, 3-11-2020.

We mogen uit de toon vallen. Dat is niet erg. Het is een speelveld waar we wel eens rare dingen doen. Maar we worden niet met plechtige gezichten herinnerd aan al die dingen waar we dan naar ons gevoel gefaald hebben. Want dan gaan we natuurlijk wel de mist in. Zoals mijn vrouw overkwam toen ze voor het eerst naar school moest en in tranen was en zei: “Ja maar, ik kan nog niet lezen…”
“Ja,” zeiden die ouders tegen haar, “lieve kind, je gaat juist naar school om te leren lezen.”
“Ja maar, ik kan nog niet lezen!”
Maar zo doen wij eigenlijk allemaal. Dat is echt waar. Daar kunnen we gewoon op een dag mee ophouden en zeggen: ‘Goed, ik moet nog leren lezen, ik moet er nog doorheen, ik ben nog niet volmaakt, dus ik zal fouten maken…’
_{Maarten Houtman, Een gevoel waar het eigenlijk om gaat, Huissen, december 1993.}

Zoals de God van Abraham, Isaak en Jakob de wereld uit het niets tot aanzien riep, zo draaide het in de scheppende arbeid van Hanna Mobach allemaal om haar handen.
Ze was van huis uit een ambachtsvrouw, een handwerkster, met hoge achting voor het vak. En keek met enig dedain neer op mensen die intellectuele arbeid verrichten – alsof ze hun ware aard, hun scheppende natuur, verloochenden: het beoefenen van de levenskunst. 
Hanna was een kunstenaar in bijna archetypische zin – één met een grote K. Kunstenaars waren voor haar de ware elite – de niet-creatieven kwamen daar mijlen ver achteraan. Ze ging kunstgeschiedenis studeren en maakte een kunstreis naar Italië – het walhalla met de halfgoden van de renaissancekunst.
Een beetje elitair? Misschien wel – hoofdwerkers, de mensen van de grote woorden, kon ze wel slaan.
En misschien wel omdat ze, ondanks zichzelf, ondanks al haar kneden en kleien … zelf toch ook een intellectueel was. Sowieso een liefhebster van literatuur, van schrijvers als György Konrád.

Ik kan het nauwelijks over m’n lippen krijgen: Hanna een intellectueel…
Misschien is het wel mijn stille wraak voor al die keren dat ze, terwijl we samen achter mijn computer zaten te werken aan haar website – kijkend, bouwend, wikkend en schikkend op het beeldscherm – mij keer op keer toeriep: “Jij moet iets met je handen gaan doen!”

Nu was het daar even feest in Molenwijk…

Op deze laatste dag van september is er een feestje in en rond Hanna’s oude atelier – dat kunstcriticus  Sietske Roorda ‘de kleine oase’ noemt, in de gelegenheidsuitgave ‘Kunst in de Molenwijk’. Dat boekje werd daar die dag feestelijk gepresenteerd … en wel rond en in die ‘Kleine Oase’.
Maar die kleine oase van Hanna heeft wel een gedaantewisseling ondergaan, ze heet nu stoer Werkplaats Molenwijk …‘een plek voor kunst en cultuur, waar ruimte is voor samenwerking met buurtbewoners; zij kunnen programma’s initiëren en deelnemen aan de organisatie.’

En dan zie ik daar Hanna voor me op haar eentje aan het werk in dat reusachtige atelier … waar ze zich zevenenveertig jaar lang aan de klei overgaf – en daarmee haar wereld vormgaf:
“En de Here God had de mens geformeerd uit het stof der aarde, en in zijn neusgaten geblazen de adem des levens; alzo werd de mens tot een levende ziel.” (Genesis 2:7).
Hanna is, met haar voeten in de klei, haar hele leven Bijbelvast geweest…

Sietske Roorda begint haar verhaal ‘De kleine oase’ met een ontroerende passage over hoe Maarten daar ooit als een smekeling aan Hanna’s deur had gestaan:

“Op een dag in 1976 loopt een man met een klein koffertje door de Molenwijk. Waarschijnlijk merkt niemand in de buurt hem echt op, maar de adrenaline giert op dat moment door zijn lijf. Maarten Houtman heeft namelijk net het grootste besluit van zijn leven genomen. Hij heeft zijn vrouw en comfortabele huis in Bilthoven verlaten, en loopt nu naar de parkeergarage van de Handmolenflat. Hij klopt aan op de deur (van het huidige Werkplaats Molenwijk), en beeldhouwer Hanna Mobach doet open. Zij laat hem binnen en biedt hem een kopje thee aan. Ze kent hem via haar werk aan de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht (HKU), waar zij keramiekdocent is. Hij is docent aan het Grafisch Lyceum in Utrecht, en de eerste boeddhistische zenmeester in Nederland. Nu zit hij tegenover haar in haar atelier. Hij is tot over zijn oren op haar verliefd, en verklaart haar de liefde. Zij accepteert.

Vanaf dat moment woont Maarten samen met Hanna in haar atelierruimte onder de parkeergarage. Hun bed staat op een verhoging in een hoek, de rest van het atelier wordt in beslag genomen door verschillende kleisoorten op pallets, grote sculpturen, en een keramiekoven die wel 120 cm hoog is. De vloer is van stelcon platen, de auto’s razen boven je hoofd, en ’s winters zit je met elkaar rond de gaskachel je handen te warmen.”

Gelukkig konden ze na een jaar een comfortabele flat betrekken in de Bovenkruier. Maar Maarten kwam daar natuurlijk regelmatig om het hoekje kijken, zeker als er reuring was:

Zo zat ik die dag, jaren na dato, samen fotografe Ingrid Bakker die me erheen reed, Marokkaanse soep te eten in het atelier – dat nu dus ‘Molenwijkkamer‘ heet. Een verhaal over een verhaal gelegd…
Ik voelde me er een beetje ongemakkelijk onder, zeker toen me gevraagd werd ‘of ik ook een bewoner van Molenwijk was’… Nee mevrouw, ik hoor hier niet thuis, ik ben een voyeur!

Dat gevoel van vervreemding heb ik bij Hanna’s werk nooit gehad – je voelde je eerder een ingewijde…
Hoewel ik die ‘rode benen’ indertijd wel een beetje ongemakkelijk vond. ‘Je bent een echte gereformeerde jongen,’ zei Hanna dan. En dan kon ik haar wel slaan.

Intussen ging het feestje buiten door:

Binnen in het atelier hangt nog steeds de sfeer van aandacht en intensiteit die een halve eeuw Hanna Mobach daar gebracht heeft – we wensen de organisatie en de mensen van Molenwijk alle goeds toe in deze gezegende ruimte.

____________________

[1] Voor de volledige tekst van het artikel van Sietske Roorda, zie: Een kleine oase: Atelier van Hanna Mobach.

_{Foto geheel boven: Hanna’s voormalige atelier – nu: ‘Werkplaats Molenwijk van Framer Framed’ (foto Ingrid Bakker)}

Als je je laat leiden door de aandachtsboog die je met de taoïstische energie-oefening door je lichaam maakt, ga je merken dat je los komt van je fixaties, van de voortdurende opeenvolgende patronen van gedachten en waarderingen, waar je jezelf in eindeloze herhaling aan blootstelt – en waar je zo aan vast komt te zitten.

Als je die bevrijdende werking ontdekt, heb je de eerste stap gezet: je kunt jezelf, en de werkelijkheid om je heen, met nieuwe ogen bezien. Een nieuwe dag is aangebroken.

Hoe nu verder?

Zodra je weer vastloopt, ga je er weer over denken. We pijnigen onze hersens af … om oplossingen te vinden, om eruit te komen – om het weg te hebben, we willen het kwijt.
Dan kun je natuurlijk zeggen dat het bij jou hoort, dat het bij je leven hoort – maar is dat niet een bon mot?

Bij mij komt dan de betoverende formule boven, die Maarten Houtman er in een van zijn laatste toespraken aan gaf (in het weekend in Mennorode van mei 2007):
“Stilstaan bij iets zonder erover te denken, daar gaat het om. Niets weten, alleen de grote vraag staat voor je. En die vraag die voor je staat … dat is de hele mensheid die zichzelf ziet. Daarin, in dat erbij stilstaan zonder gedachten, kan er iets gebeuren – ik zeg kán, het is helemaal niet gezegd dát er iets gebeurt. Maar het is mogelijk, en dat is een genade, dat je een moment plotseling beseft wie je bent.”

Het leven gaat door…

Geheel boven: Uit Klaaske's serie ‘Avondluchten boven de Elpermeer’, 04-09-2023 | Boven: ‘Afwas 21-09-2023’ (eigen foto) 

Ik hoor de tijd stromen…
En vraag me af: wat doe ik met die tijd die ons voor dit leven toegemeten is. Blijven we leven volgens plan – zijn we ons bewust dat we leven volgens plan?
Volgens plan leven … dan vergaat de tijd. Letterlijk.
De dieren hebben geen plan, die leven volgens een vast patroon. De mens heeft de vrijheid om zijn patroon te verlaten.
Maarten Houtman, Jij bent het spel.

Eind 2010 zocht ik Maarten Houtman nog een keer thuis op, niet lang voor zijn opname in het ziekenhuis in Bilthoven.
Er kwamen in die tijd regelmatig mensen bij hem op bezoek, familieleden en mensen die nog een laatste keer met hem wilde praten.
Ook ik was dat jaar regelmatig langsgegaan, spontaan of op uitnodiging van Hanna – het ritje ernaartoe in ons stadsdeel Amsterdam-Noord was voor mij een vertrouwde gang, hun huis in Molenwijk een vertrouwde plek.

Maarten ging nu zichtbaar achteruit – ik had nog nooit een stervensproces van zo dichtbij meegemaakt. 
Het was ook vast onderdeel van het gesprek: wat zijn klachten waren, hoe hij geslapen had, of hij z’n bed nog uit kon komen…
Jaap Koster,  timmerman en leerling van Maarten, had voor hem een leren lus gemaakt aan het plafond, waaraan hij zich kon optrekken. En Hanna kreeg in die tijd hulp van een voortvarende vrijwilligster.

Toen ik die dag binnenkwam, kwam Maarten net moeizaam de gang op met z’n rollator. En hij was zich daar ook bewúst van. Hij keek me aan en zei met onvaste stem: “Ik ontdek nog steeds…”

Het was even een schok … ik voelde me er ongemakkelijk onder, mijns ondanks vroeg ik me af: is dit geen farce … JIJ, zoals je nu bent…
Toch was ik diep vanbinnen ook blij met wat hij het zei.

Je kunt je afvragen waarom ‘welzijn’ voor ons zo’n absolute waarde is. Alsof zwakte, ziekte, gebrek, ongeluk, er niet mogen zijn – we willen het zo snel mogelijk vergeten…
Toch lijken zowel ons lichaam als onze geest pas tot bewustzijn te komen, als we ze ‘tegenkomen’, zoals dat heet – dus als we lijden.

Over dat bewustworden van je lichaam, schreef Cees Nooteboom in ‘Rode regen’ , onderstaande vermakelijke passage – net met de boot terug uit Amerika, kwam de auto waarmee hij werd opgehaald, op de kade onzacht in aanraking met een voorligger. Waarna hij had geprobeerd de bumpers uit elkaar te trekken:

“Het leek me een kwestie van tillen.
Vervolgens had ik een rug, en nu, zoveel jaren later, heb ik er nog een. Afgezien van dat tillen, moet het ook iets met schuld en onschuld te maken hebben. Kinderen hebben geen rug, ik kan me er tenminste niets van herinneren. Misschien had ik vroeger wel helemaal geen lichaam. Dat is de paradox: een lichaam krijg je pas als je het kwaad maakt.”

Er zou bij Nootenboom nog een lang traject van de meest wonderbaarlijke behandelaars volgen…^[1]

Er is een opmerkelijke parallel in mijn eigen leven – was er bij Nootenboom misschien sprake van bravoure,  bij mij ging het meer om een gestrande poging tot behulpzaamheid:
Op de Nieuwmarkt in Amsterdam ging vlak voor m’n neus een junkie tegen de vlakte. Ik kon het niet aanzien en probeerde hem overeind te trekken – de loden last van een dood gewicht…
Nou, dat heb ik, net als N., geweten… Ik was geknakt, mijn rug ging voortaan m’n leven bepalen…

Eerst probeerde ik oefeningen te doen die ik bij yoga had geleerd, zoals ‘vooroverbuigen’. Maar het had een averechts effect. Toen kwamen we in ons Theosofische vakantieverblijf in Oostenrijk Herr Hans Nickel tegen, die daar Kriya Yoga onderwees. Hij was met me begaan en gaf me een kopie van een boekje met rugoefeningen, dat hij zelf bij zich had.
Terug in Nederland,  kreeg ik in Amsterdam vervolgens wekelijks een ‘sportmassage’ van een bekwame fysiotherapeute.
Maar inmiddels had Maarten het er bij ons al jarenlang  zachtjes ingemasseerd, dat we bij het begin moesten beginnen… Dat het om het hele lichaam ging, om acceptatie, beleving – in wezen om kennismaking met het lichaam.
Dat zette mijn hele wereld op z’n kop – de onderste steen boven…
En het leidde ertoe dat ik ging shaken.

In Vriendjes worden met je lichaam zegt Maarten het volgende over die onbewustheid:
“Als je probeert om vriendschap te sluiten met je lichaam, dan moet je over een geweldige kloof heen. En je moet beseffen dat je inderdaad een grote kloof voor je hebt. En dat die alleen maar geslecht kan worden, doordat je geduldig elke keer opnieuw die vraag aan jezelf stelt: waar is mijn lichaam?
Ik ben er diep van overtuigd, dat als je die vraag stelt en geduld hebt, dan komt het antwoord. Dat komt onmiddellijk. Je voelt onmiddellijk: ah, ja, oh ja, nu ben ik heel, nu kan ik als heel mens ingaan op wat niet duidelijk is. Het is niet dat je daardoor plotseling een oplossing ziet, dat bedoel ik niet. Maar je hebt zelfvertrouwen, omdat je heel bent.”

PS

Toen ik dit blog aan ’t schrijven was, drong plotseling tot me door dat me recent eenzelfde soort ongeluk, met een minstens zo grote impact, nogmaals overkomen is, maar nu vanuit een heel andere hoek – voor mij onzichtbaar. Het zorgde ervoor dat die ‘blinde hoek’ inmiddels visueel bij mij ingebakken is.
Waar een levenspatroon van ‘goed willen doen’ allemaal niet toe kan leiden…

____________________
[1] Cees Nooteboom, De rug van de reiziger, in Rode regen . De Bezige Bij, 2012.

Foto bovenaan: Maarten Houtman in ‘Le Couvent’, Azillanet, Herault (F). Foto Klaaske Fokkens.

Hoewel ik Zeillemaker heet, ben ik nooit op zee geweest, op een reisje met de stena Line van Amsterdam naar Noorwegen na. Ik heb dus nooit geleerd me op de sterren te oriënteren – al heb ik de stand van de zon wel als kompas gebruikt. Voor de rest heb ik m’n weg moeten vinden op herkenning, al of niet geholpen door een kaart. Waar dan op het laatst nog de TomTom bij kwam – die door sommigen als een ‘degeneratie’ van ons natuurlijke gevoel van richting beschouwd wordt. Maar toen ik tijdens een groepsreis naar China, moederziel alleen verloren in de miljoenenstad Chengdu stond, heb ik gezworen dat nooit meer zonder iPhone te doen – gelukkig kwam ik toen een Engelse scholiere tegen, die me de weg kon wijzen naar Baoguang Si.

Dat dat gevoel van richting van ons een bijna instinctief gegeven is, daar ben ik hard mee geconfronteerd toen ik een beschadiging aan mijn visuele cortex opliep – op bezoek bij een oude bekende, was ik me ‘een beroerte geschrokken’ toen zij plotseling alles uit haar handen liet vallen en wartaal sprak. Soms ben je gewoon op het verkeerde moment op de verkeerde plek…
Omdat ook mijn blikveld beschadigd was, heb ik sindsdien twee jaar lang begeleiding gehad van een gespecialiseerde verpleegkundige van het O.L.V.G., die om de maand bij ons langs kwam. Geweldig!
`Daarna kreeg ik via mijn huisarts te horen, dat ik nu wel moet blijven bewegen om herhaling te voorkomen…
En zo kwam ik bij Jago Bunnik terecht, van oorsprong fysiotherapeut, die nu aan ‘buitensport voor mannen’ doet, met accent op ‘langzaan bewegen’.

Klaaske ging in eerste instantie mee – haar wekelijkse yoga-lessen staan sinds enige tijd stil, omdat de docente uitgevallen is. Maar ze vond het toch te ongestructureerd. Dat het in de app-groep een ‘Mannengroep’ heette, vond ze maar bijzaak – maar wel komisch, natuurlijk…
Voor mij voelt het juist heel comfortabel dat, in de drie kwartier die we daar hebben, elk van de deelnemers zijn eigen programma afwerkt – weliswaar aan de hand van vier basisoefeningen die we gekregen hebben, maar ieder binnen zijn eigen grenzen en op zijn eigen tijd.
Dat er toch ‘samenhang’ blijkt te zijn, is dan een bijna magisch gegeven, wat zich aandient als wisselwerking tussen je eigen inspanning en wat je om je heen ziet gebeuren. Prestatie is daarbij irrelevant.

Ik ga nu op eigen kracht door – ik vond onze locatie-met-rekstokken in het park langs de ringweg wel iets aantrekkelijks hebben. En je kunt daar nog pingpongen ook!

Maar er wordt natuurlijk ook getraind: opdrukken, strekken, lopen en liggend omwentelen, voor het geval je ooit nog eens een been breekt – het dringt steeds meer tot me door dat ‘Hals- und Beinbruch’ (zoals de Duitsers het noemen) in onze maatschappij als een doem boven het hoofd van de oudere hangt. Gelukkig maar dat Jago daar speciaal op gespitst is.

Als je dan weer thuis bent, voel je je wel even gebroken… Ook al heb je in je leven dan van alles uitgespookt – waarbij shaken mijn specialiteit is – een getraind lichaam heb je niet zomaar terug.

Tijd om even weg te dromen…