SHAKING LIFE

Maarten Houtman

Kijk, ik heb hierboven ‘meester’ niet met een hoofdletter geschreven. Maarten had zo’n hekel aan die kwalificatie… Alsof je méér bent – zelfs meer dan meer: meest-er.

En dan denk ik: wat is de wereld toch dom…
Toen ik pas op het Facebook ‘Vrienden van Maarten Houtman‘ (32 leden) een annonce plaatste voor onze nieuwe serie Meester Okada en het geheim van de adem (met vijf sessietoespraken van Maarten), zag ik daar toevallig een door Facebook ‘voorgesteld groep’ verschijnen, met de naam ‘Breath, you are online’, fans van de ‘Philosophy & Practice’ van Thich Nhat Hanh (141.902 leden).
Nou heb ik indertijd een ’trauma’ opgelopen aan Thich, dus met mij kun je niet rekenen. Ik maakte hem in de tachtiger jaren een weekend mee in Meditatiecentrum De Kosmos, waar hij bij ons werkgroepje kwam zitten. Hij begon z’n onderricht, tot iemand ouder gewoonte getrouw in een schriftje begon te schrijven. Waarschijnlijk zag ik zijn mond vertrekken en nam uit solidariteit ook maar een blaadje papier. Je begrijpt, ik kreeg de volle laag, “dat je niet tegelijk kon luisteren en schrijven” (zo’n typisch Zen geloof). En dat gebeurde met een snauw.
Ik wist genoeg: dit was een man van regels en voorschriften – weg ermee!

Ik kan er niets aan doen: Maarten híéld gewoon van je… En natúúrlijk kreeg je wel eens iets te horen, of een bui, maar nóóit zo.
Hij heeft me één keer de huid vol gescholden – op m’n antwoordapparaat. Daarvóór had hij me in het verpleeghuis, waar hij toen lag, verteld dat hij en Hanna hun zelfstandigen AOW verloren hadden toen ze uiteindelijk toch getrouwd waren… En ik had daar heel laconiek op gereageerd, zo van ‘dat het wel mee zou vallen…’
“Ik wist er geen donder van,” riep hij me toe op m’n antwoordapparaat, en zo nog het een en ander meer. Toen ik de volgende keer daar bij hem op bezoek kwam, zei hij huilerig “dat het hem zo speet…” Ik voelde nog mijn boosheid, maar moest tegelijk lachen.

Maar mensen, luister naar het ongelofelijk vervolg van dit verhaal.
Tien jaar later overkwam Klaaske en mij precies hetzelfde – in dit geval pakte de UWV ons als getrouwden onze zelfstandige AOW af, ondanks het feit dat we apart woonden, ze wilden ons zelfs een naheffing van tienduizenden euro’s opleggen… Onze wereld verging, Klaaske lag stuiterend in haar bed, en ik was ook flink geschokt – maar moest ergens diep vanbinnen ook onbedaarlijk lachen…
Hoe is het in godsnaam mogelijk, hoe kunnen dingen, diepe belevenissen, als door een blikseminslag zó bij elkaar komen… Dan denk je: dit is geen toeval, dit is het wikkende lot, karma… In elk geval was je voorbereid. En verloor je geloof in het leven, je vreugde niet…
Alsof Maarten ons die keer gewoon had willen waarschuwen… Je kunt erom lachen, ik geloof daarin.

Maarten heeft ons nooit één regel, één voorschrift gegeven!!! … behalve dat je zelf moest ontdekken… Dáár hamerde hij op, of je hem geloofde of niet – “geloof mij niet,” riep hij dan, “ontdek zélf!”

Abida Parveen – haar mocht ik ook een keer meemaken, in het Muziektheater, samen met Rien op het rolstoel balkon. Ik heb daar toen lekker staan shaken…
Want dit is de Shake v/d Wake ,ga er maar eens lekker op dansen…



Ik ontdekte op de prachtige website van Parveen deze geweldige video, gezongen in het Sindhi, haar moedertaal. En ook deze karakteristieke foto (zie eronder). 

Abida… [klik om te vergroten]

Toen ik deze video van het New Silk Road Project zag langskomen, dacht ik aan een nieuwe productie van het Silk Road Ensemble van Yo Yo Ma. Maar dat bleek niet het geval.
Als je ‘New Silk Road Project’ googelt, staat je scherm plotseling bol met informatie over het ambitieuze Chinese megaproject, dat die Aziatische wereld mobiliseert in het belang van de expansie van China – daarbij slim inspelend op de romantische waas die rond de oude Zijde Route hangt…

Maar dit Silk Road Project gaat niet over Yo Yo Ma en ook niet over Chinese dromen van grootsheid, het blijkt de licht ironische naam van een ensemble musici uit Centraal Azië en omstreken, die laten horen tot welk een fenomenale expressie samensmelting van culturen kan voeren als het muziek betreft…
Het ensemble bestaat uit twee Kazachstaanse vrouwen en drie mannelijke collega’s uit respectievelijk China, Azerbeidzjan en Polen.

Hier enige uitleg bij de artiesten en de instrumenten, in volgorde van opkomst:

• Raushan Orozbaeva (r.) is een van de beroemdste Kobyz-spelers in Kazachstan. Ze komt uit een familie van instrumentmakers en verhalenvertellers. Vanwege zijn veronderstelde magische krachten werd de Kobyz – een gebogen luit met korte nek en een hol resonerend lichaam – vaak gebruikt in sjamanistische rituelen. Raushan Orozbaeva reisde over de hele wereld met diverse ensembles en soloartiesten.
• De zangeres Ulzhan Baibussynova (l.), eveneens Kazachstaanse, is vertegenwoordiger van de inheemse traditie van epische zangers, de zogenaamde ‘Zhyrau’. Zichzelf begeleidend op de Dombra, een tweesnarige luit, geven ze de volksverhalen door. Ze staan niet alleen in aanzien als bewakers van deze traditie, maar zijn daarnaast ook waarzeggers en raadgevers.
• Wu Wei vertegenwoordigt de culturele lokroep van het verre China. Hij is een virtuoos op de sheng – een verbazingwekkend instrument van een vreemde, haast etherische schoonheid. Soms klinkt de sheng als een samenspel van meerdere hobo’s, dan weer als een elektrische draailier.
• Dan voegt de Azerbeidzjaanse jazz-pianist Salman Gambarov zich in het spel. Hij wordt omschreven als een musicus met opmerkelijke kennis en begrip van de theorie van de westerse muziek en van compositie. Zijn briljante solo draagt het keurmerk van vele jaren experimenteren.
• De Poolse percussionist Bodek Janke tenslotte zorgt voor de fijnzinnige muzikale omlijsting van dit exotische ensemblespel.

De Sheng – Chinees mondorgel

De Shake v/d wake is een nummer van Transglobal Underground, in Wikipedia omschreven als “een Engelse electro-wereldmuziek groep, gespecialiseerd in een fusie van westerse, Aziatische en Afrikaanse muziekstijlen, omschreven als ‘world fusion’ of ‘ethno techno’.”
Hun meest recente release, Kabatronics (2013), is een samenwerking met de Albanese fanfare ‘Fanfara Tirana’ – een opmerkelijke carrière voor een ensemble wier nummer Ali Mullah ooit in het album ‘The Rough Guide To Sufi Music’ werd opgenomen…

Shake v/d week is Ghoonghat Ohle Na Luk Sajna, gezongen door Abida Parveen, ‘Queen of Sufi music’.
Ik sla Wikipedia er maar op na:

Abida Parveen is referred as one of the world’s greatest mystic singers. She is reportedly among the highest paid singers in Pakistan. She sings mainly (!) Ghazals, Thumri, Khyal, Qawwali, Raga, Sufi rock, Classical, Semi-classical music, and her forte, Kafis, a solo genre accompanied by percussion and harmonium, using a repertoire of songs by Sufi poets. Parveen sings in Urdu, Sindhi, Saraiki, Punjabi, Arabic and Persian.

Tombe van Hazrat Baba Bulleh Shah, Qasur, Punjab, Pakistan

Van de Soefi dichter Hazrat Baba Bulleh Shah (1680-1757) wordt gezegd dat hij ‘een baken van vrede’ was. Toch werden zijn bemoeienissen met de, veelal religieuze, conflicten van zijn tijd (met name die tussen Moslims en Sikhs) hem niet in dank afgenomen…

Maar – zoals mijn bron zegt – ‘mysterious is the turn of time’:

“The man who had been refused by the mullahs to be buried after his death in the community graveyard because of his unorthodox views, today enjoys worldwide reverence and recognition. The tomb of Bulleh Shah in Qasur and the area around it is today the only place free of collective refuse, and the privileged of the city pay handsomely to be buried in the proximity of the man they had once rejected.”

“Want we komen er natuurlijk niet omheen: volledig aanwezig zijn betekent leeg zijn. Als je niet leeg bent, kun je niet aanwezig zijn, dan ben je opgedeeld, opgenomen in al datgene wat in je leven al gebeurd is. En dat betekent dat er eigenlijk geen plek is voor dat wat zich nu voordoet.”
 Maarten Houtman, Jezelf ontdekken in de dialoog, Sterrelaangroep, 10 sept. 1988

Album van het Gurdjieff Ensemble met werk van de Armeense componist Komitas

Er waren in mijn jeugd maar weinig momenten dat een inbreng vanuit de religieuze hoek mij raakte. Op het Lyceum was er zo’n moment, toen er een boek op het programma stond dat Als ziende de Onzienlijke heette. Maar het was niet zozeer het boek zelf – ik weet niet eens of ik het wel gelezen heb – als de titel die me aansprak.
Later overkwam me iets vergelijkbaars toen ik in de film The Chosen dat liedje ‘The Sound of Silence’ hoorde. Er was natuurlijk de voordracht van Simon en Garfunkel, maar het was vooral refrein dat me raakte, die woorden…

‘Het onzienlijke zien’, ‘de stilte horen’… Beide zetten je aan om uit het vaste stramien van het zintuiglijke stappen. En dat is géén Σώμα σήμα (‘het lichaam is het graf van de ziel’), zoals het bij Plato heette… Het is juist een aanraking, de aanraking van iets wat, ongeweten, al die tijd met je meeliep…
Voor mij geen religie met hamer, sikkel of kromzwaard… Maar iets wat ontroert … ja.

Het is vast niet toevallig dat ik, mijmerend over stilte in de muziek, tweemaal Gurdjieff tegenkwam.
Op het Facebook van het Gurdjieff Ensemble kwam ik een recente video tegen van mijn all time favorite Gurdjieff vertolker, de Franse pianist Alain Kremski. ‘Gurdjieff Movement No.39’ bleek inderdaad Kremski’s laatste uitvoering te zijn, hij stierf 28 december j.l. in Parijs…
En ik zag een video van het Gurdjieff Ensemble zelf die me heel erg ontroerde… hoe intens en vol overgave zij musiceren.
Hieronder deze twee video’s … hoor de stilte…

Als shake v/d wake-up call ‘Sweet Pain’, van duivelskunstenaar Nusrat Fateh Ali Khan – die ook de stilte weet te boetseren … aan het eind hoor je het geluid langzaam wegebben en de stilte binnentrekken – hoewel ze eigenlijk nooit weg is geweest…

‘Stilte’ lijkt eigenlijk onverenigbaar te zijn met muziek … zij wordt met graagte opgevuld, met loopjes, techniek, briljantie, dansjes, onrust…
Time is money – stilte, leegte, kost geld… En er gaat ook een dreiging van uit … als een dominee die voorbijkomt…

Omdat onze ziel niet kwantificeerbaar is

staat zij niet als streepjescode in ons paspoort–
ons bewijs van wie we zijn, onze identiteit.

Met in je hand dit testimonium paupertatis –
Latijn voor ‘gereduceerd tot letter in de wet’ –
wacht je je beurt af… en liet hem voorbijgaan…

… daar sta je dan temidden van het gewoel,
de rug naar Aankomst, het gezicht naar Vertrek,
een transit reiziger die zijn richting kwijt is.

En je vraagt je af: wie ben ik nu wérkelijk,
waar kom ik vandaan en waar ga ik naartoe –
of besta ik alleen tussen aankomst en vertrek?

Zo begint de reis waarvan niemand je vertelde
en die allang niet meer op Facebook stond,
your journey through the gates of heaven.

Lunch van de ‘huiskamergroep’ in de Landmarkt, 14 augustus j.l.

In zijn toespraak ‘Een oude belofte’, van 20 december 1992 in Huissen, stelt Maarten Houtman de vraag “of in dat bezige leven van ons, waarin zich al veel meer aandient dan je aankunt, voor jou plek gemaakt is voor dat andere, waarin het eigenlijk ingebed is, maar wat je zo vaak vergeet.”
En hij vervolgt dan:

Kunnen we dat zo diep beseffen, dat we kunnen zien
dat de oefeningen die we doen ons kunnen helpen
om dat diepe besef levend te houden,
midden tussen het staccato-ritme van je leven –
ook mensen met een uitkering zijn daaraan blootgesteld.

Daar is bijgekomen dat we ook nog blootgesteld worden
aan het staccato van het spirituele leven, new age,
al die therapieën – en er zullen er nog meer komen,
nóg meer verfijningen … en er is niemand in de hele wereld
die zich bezorgd maakt over jouw totaal.

Dus je moet die zorg zelf op je nemen, je moet beseffen:
dáár moet ik voor zorgen, en als het kan voor mijn naaste.
Mijn naaste die óók in de staccato-wereld voort moet,
ook al doet hij het niet van harte, maar hij moet voort –
en hij heeft behoefte aan een plek waar hij gewoon zijn mag,
waar van hem niets gevraagd wordt, dan: wees daar nu maar…

En misschien komt er een vraag in je op, of een vermoeden,
en dan heeft een ander daar een plek voor geschapen –
meestal is het een vrouw die dat doet.
Maar in diepere zin is het het vrouwelijke in onszelf,
óók in de man, waar aan geappelleerd wordt.

Dat je die plek heiligt – dat meen ik heel oprecht: heiligt,
dat je ziet dat dat nodiger is dan wat ook.
Want we leven dan wel in een samenleving
waar de basisbehoeften voor een groot deel vervuld zijn,
maar deze, vergeten plek, moeten we zelf beschermen.

Als shake muziek bij het verglijden van de tijd, het nummer Jaw, van het befaamde album Madar, van Jan Garbarek, Anouar Brahem en Shaukat Hussain, in een tabla-solo van de laatste.
Maar let vooral ook op de klaaglijke zang van de tempura, die het continuo van de uitgestrektheid vertolkt –terwijl de tabla onze oren vervult met de dansende beweging van het leven.
Heel spirituele muziek…

Le Train Bleu, een Wijzen-uit-het-Oosters liedje van de Libanese oud speler en componist Rabih Abou-Khalil, in een filmpje met – uiteraard – veel woestijn én fraaie portretstudies van kamelen.
Speciaal voor deze Kerstnacht.

Maar daar hoort natuurlijk ook iets stichtelijks bij, zo van ‘Alle Menschen werden Brüder’ of het ‘fraternité’ van de Franse Republiek – waar Bas Heijne zo pas nog een beschouwing aan wijdde in de NRC.
Mijn keuze is, uit Meditaties van J.Krishnamurti, no. 47:

“Zodra je de basis hebt gelegd van deugdzaamheid, wat orde in relaties betekent, ontstaat die vorm van liefde en sterven die alle leven omvat. Dan wordt de geest buitengewoon stil; van nature stil en niet door onderdrukking, discipline en dwang. Het is een stilte die oneindig rijk is.
Elk woord, elke beschrijving is verder nutteloos. De geest vraagt niet langer naar het absolute; het heeft geen zin, want in die stilte is dat wat is. De totaliteit daarvan is de gelukzaligheid van meditatie.”

Als eigen bijdrage mijn variatie op de Ster van Bethlehem, gefotografeerd op mijn balkonnetje in de nacht van 22/23 december j.l.:

[klik om te vergroten]

Als toegift de trailer van Blue Maqams, met vier topmusici, waaronder natuurlijk Anouar Brahem, onze oud speler uit Tunesië – waarmee ECM Records en producer Manfred Eichner nog eens hun grote kunnen bewijzen (met prachtige scènes langs de Seine):

Als het zingt vanbinnen
weet je dat alles goed is
dat er nog steeds een god is
die liefdevol over ons waakt
dat je geliefde in diepe slaap is.

Het is de stilte die rondzingt
met de stem van oneindigheid
het ruisen van de sterrenstelsels –
eerst is er het pure gewaarzijn
dan komt het waarnemen erbij.

Als de dag valt de verdoolde zielen
een schim die onder bij de lift staat
een man probeert met je te praten
jij die nog in bed ligt, weer buiten
een snuiter met rugzakje en phone.

De wereld lijkt zo intens verlaten
met kerstlichtjes rond de balkons
de boom in de hal met de kaarten –
de mijne heb ik er maar bij gestopt
als deelnemer tegen wil en dank.

[klik om te vergroten]

Brandt Brauer Frick – Miami Theme, feat. Erika Janunger | sHAKE v/d week

sHAKE v/d week, met dank aan Aloys:

Juli 1966 stapten Klaaske en ik met twee uitpuilende linnen rugzakken en een heleboel plastic tasjes op de trein naar Griekenland, voor een huwelijksreis van 1½ maand.
We hadden het plan onze klassieke opleiding daar te verzilveren, we konden toen nog niet bevroeden welk hachelijk avontuur ons te wachten zou staan…

Na achtenveertig uur in de trein, diagonaalsgewijs door Europa, kwamen we dan uiteindelijk in Αθήνα aan en zochten daar ons hotel op in hartje Centrum, vlak om de hoek van het Omonia Plein.
Het was 40° in de schaduw. Ik nam aan dat de temperatuur bij het land hoorde en niets belette mij direct de Akropolis op te stormen, die we vlak boven ons zagen liggen. Arme Klaaske kwam puffend en zwetend – hoewel, dat kón ze juist niet… – achter me aan…

Vijf dagen later waren we, op weg naar de Peloponnesos, via de haven van Piraeus op het eilandje Moni beland, 10 minuten varen van Aegina. Maar precies in die schijnbare comfort zone ontdekte ik dat ik m’n paspoort kwijt was …
Crisis… Reconstruerend moest het op de bank in Athene zijn blijven liggen, waar we geld gewisseld hadden.
Ik ondernam noodgedwongen een solotrip naar Athene, terug naar de bank… En ja, bij eerste navraag snelde een bezorgde bankbediende me al tegemoet, mét m’n paspoort. Een loden last viel van me af…
Toen weer terug naar Klaaske, die alleen daar op dat eilandje was achtergebleven. Ook een avontuur op zich. Temeer daar ze daar min of meer belaagd werd door de Griek die ons met zijn jacht een lift had gegeven vanaf Aegina, toen we daar op de heenweg de dagboot hadden gemist.
Niet echt een comfortabel begin voor zo’n eerste trip met z’n tweeën…

Maar in wat voor een wereld waren we eigenlijk beland? Waar we het ‘hartland van de Westerse cultuur’ verwacht hadden, waar Heinrich Schliemann met zijn schepje nog het oude Troje had blootgelegd (ook al heette dat dan nu weer ‘Turkije’), troffen we de vervallen zuilen van de tempel van Zeus en de beschaafde opgravingen van Olympia aan. Niet echt opwindend…
Eigenlijk waren we in een uithoek van Europa beland – ook al was zij dan juist de maagd die aan Zeus ontkomen was… Het ‘Grieks’ had, op de lettertekens na, weinig van doen met de oude taal die wij zo moeizaam verworven hadden. En de ‘Grieken’ bleken, in de verwarring van de volksverhuizingen, niet de afstammelingen te zijn van Sophocles en Themistocles… Wel een gastvrij volk, daar niet van. Ook al vonden we het schokkend dat ze er een sport van maakten hun drinkglazen op de vloer van taveernes kapot te gooien…

Toen ik vijftig jaar later Zuid-Italië en Sicilië bezocht, voelde de antieke wereld daar juist heel dichtbij… Niet alleen in Pompeï, maar met name in de Griekse diaspora van het Zuiden. Daar waren niet alleen de tempels en amfitheaters nog wél in tact, daar bracht de ‘Tombe van de duiker’ de mysteriën van Pythagoras zelfs voelbaar nabij.

Tombe van de Duiker – Paestum (Z-Italië), 480 v.C. [klik om te vergroten]

En er was natuurlijk ‘de toestand in de wereld’…
Nog maar drie jaar ervoor had ik in mijn kazerne in Seedorf, aan de Oost-Duitse grens, de Cubaanse rakettencrisis meegemaakt. Terwijl Griekenland – wat toen nog even rustig kon dromen – nog geen jaar na ons verblijf verscheurd zou worden door ‘een links complot’, gevolgd door de kolonelscoup en de vlucht van de koning…
Ook al was ónze droom soms een nachtmerrie, wij hadden toch nog geluk…
En dan was er die Oosters-Orthodoxe kerk. Wie had kunnen denken dat, na de val van de muur, Europa opnieuw verscheurd zou worden … langs confessionele grenzen, zoals ‘soennieten’ en ‘sjiieten’… (ook al staan de Grieken daar zelf wat buiten). Ongelofelijk…

We treffen onze beide naïeve, jeugdige reizigers een maand later aan in Korinthe – niet alleen bekend uit de bijbel, maar ook omdat ik er leerde zwemmen, dankzij de zee. Maar we waren inmiddels op rantsoen, het geld was op. We leefden op brood, de verrukkelijke ‘Yaourti Me Meli’ en een overvloed aan abrikozen. Tijd voor de terugreis…
Alsof het niet op kon, beweerde de Joegoslavische conducteur onderweg dat onze kaartjes verlopen waren… “Skopje raus!”, schreeuwde hij, en: “Bezahlen mit Dollars…!”
Wat moesten we doen, we hadden geen geld…
Wat er daarna gebeurde lijkt nog steeds een verre nachtmerrie. Ik ben door de compartimenten gelopen om om geld te bedelen. Echt geen idee hoe we het terugbetaald hebben…
Dat de terugreis vervolgens een dag langer duurde door overstromingen in Oostenrijk, is dan nog maar een detail. Maar ook in die hoge nood, was de redding nabij…

Wij zaten in de coupé met vier Limburgers … die nog jaren onze vrienden gebleven zijn, bij ons op de boot logeerden, en waarvan één ‘de kop van Klaaske’ uithieuw, die we nog steeds hebben staan.
De vierde, Job Creighton, kwam in de Sixties in Amsterdam tegenover onze boot wonen. En hij hielp me onlangs nog met De droom van de dwaze monnik, de uitgave ter gelegenheid van de 100ste geboortedag van Maarten Houtman.

Het leven is vol kronkelwegen, en wij zitten vol kronkels…
Gelukkig vertelde Rien Heukelom ons vandaag dat volgens de nieuwste wetenschappelijke inzichten het niet langer de kronkels van onze hersenen zijn die ons bepalen – ‘Wij zijn ons brein’ – maar de kronkelingen van de darmen. Dus de Haruspex is in ere hersteld. Toch nog wat geleerd van onze klassieke opleiding…

Gelukkig nam een vriend ons het jaar daarop in zijn Eend mee op vakantie naar Noorwegen, zo konden van de de schrik en de hitte bekomen…

Als toegift Gift of Dreams, van de cd ‘Melos’ van de Duitse Anja Lechner en de Griek Vassilis Tsabropoulos, dat op dit blog al eerder is langsgekomen – deze keer met het accent op dromend in de wereld staan...

Zes panorama’s van Texel 
… je kunt er allicht 3’34” aan besteden, ondertussen luisterend naar Kristjan Randalu [trailer van ECM Records]
[klik op de afbeelding om te vergroten]

Dag lieve Klaaske
jij die al zoveel jaren
mijn focus, mijn alibi,
mijn vanzelfsprekende aanwezigheid
bent en ik
ben nergens te zien
als hooguit een schaduw,
een hand voor de camera
een brandpunt van aandacht –

Je kijkt achter de koffie
wat er in de verte voorbijkomt,
een vlam in de avondgloed
een wereld die voorbijgaat
terwijl ik
de ruimte krom
het laatste licht vang
de leegte vul
heen en weer ga van jou naar de einder.

Panorama’s van Texel
in wijds perspectief
omdat de wereld zo klein is
jij hier bent én daar bent
ik alleen
maar naar jou kijk
from here to eternity
dag lieve Klaaske
ik van jou

Binnen bij Echte Bakker Timmer, Den Burgh, Texel.

Klaaske met rode das bij ondergaande zon.

Wei met schapen en een fietspad dat gewoon rechtdoor loopt…

Binnen bij het Torenrestaurant, met uitzicht op zee en vuurtoren.

Absence | Duinlandschap met vuurtoren achter het Torenrestaurant.

Strand met vuurtoren en Klaaske, met onze gezamenlijke schaduwen.