Voor Diana – hoe vaak zijn we elkaar al niet tegengekomen…
De haven van Hong Kong – wat âWierookhavenâ betekent.
âEn, heb je al een nieuwe wereldreis gepland? Nu kan het nog, joh!,â zei Maarten Houtman eind 2010 tegen me, in die laatste maanden dat hij er nog was. Ik had net die grote reis met de Trans-SiberiĂ« Express achter de rug, met een trektocht door MongoliĂ«, eindigend in Beijing – in China, het land van m’n kinderdromen…
Ik liet me dat geen twee keer zeggen – hij kon het ook geen tweede keer meer zeggen, begin 2011 overleed Maarten. Ik zag het toen bijna als een heilige plicht… Zijn overlijden, dat ik van vrij nabij meemaakte, had een diepe indruk op me gemaakt – en het had een grote leegte achtergelaten… De wijde wereld ingaan, ons schouwtoneel in dit leven, trok me meer dan ooit aan. Een half jaar later vertrok ik met het vliegtuig naar Beijing, waar m’n vorige reis geĂ«indigd was.
Er waren een paar reisgenoten in m’n Djoser groep met wie ik Maarten’s overlijden kon delen en die met me meevoelden, mijn reisleidster Antoinette van de Trans-SiberiĂ« Expres voorop – ik had haar bewust weer opgezocht, voor haar was de Tao iets dat ze met anderen wilde delen. Zo kwam mijn âkleineâ reis in het perspectief van die âgroteâ reis te staan, die reis die ons meevoert door de eeuwigheid, ver voorbij ruimte en tijd. En die alle avonturen die volgden in een perspectief plaatste dat ik nooit had gezocht – nooit had kĂșnnen zoeken.
Weer thuisgekomen, stopte ik veel tijd in een PowerPoint presentatie, om met foto’s en verhalen de reis te kunnen herbeleven. Die droeg ik op aan Maarten, de geestelijk vader van de kleine – en van die grote reis die ik in het hart ging dragen:
Klaaske en ik besloten het als motto te gebruiken voor de nieuwe reis die wij aan het maken zijn door de ongelooflijke rijkdom die hij ons achterliet – en waarmee hij ons een tweede leven en beleving gaf: de website www.maartenhoutman.nl
Ik heb al eerder geschreven over mijn blijdschap toen ik met mijn reisgezelschap in Hong Kong geraakte, na een tocht dwars door de binnenlanden van China, en daar âThalassa, Thalassa!â uitriep – zoals het reisgezelschap van Xenophon in Klein-AziĂ« – bij de aanblik van de Grote Oceaan. Die ik na mijn reis naar CaliforniĂ« in 2004 nu van de andere kant zag… Maar het was ook de diepe indruk die die ongelooflijke metropool op me maakte waardoor ik in extase raakte – Hong Kong zien en dan stervan…
Hier nog wat beelden van die kennismaking voor het leven – die in deze dagen van de grote worsteling om de vrijheid daar, nog een extra dimensie krijgen.
Een duizelingwekkend uitzicht op Hong Kong â bijna âHet Hemelse JeruzalemââŠTocht per sampan door de âbuitenwijkenâ. Op de 360 graden foto komen mijn reisgenoten links en rechts bij elkaarâŠ
Ik sluit af met muziek van mijn kameraden van het Silk Road Ensemble, dat ik al jaren volg op hun muzikale reis oostwaarts – in de hoop zo ooit weer in het land van mijn dromen te komen… Ze spelen Kinan Azmeh’s “Wedding” – met een vreugde en een muzikaliteit, die een betere wereld voorbereidt…
Dezer dagen, waarin het nieuws bol staat van lhbti’s, Canal Gay Pride en andere roze dingen, moest ik plotseling aan die prachtige mythe van Plato denken, die verhaalt dat in de oertijd mensen twee-aan-twee vergroeid waren â man-man, vrouw-vrouw, man-vrouw â en dat er toen een goddelijke demiurg kwam die ze met het zwaard van elkaar gescheiden heeft. Sindsdien zoeken de ‘wederhelften’ elkaar op in een niet-aflatende zoektocht van verlangen en verlies…
Hanna Mobach, De kom, 1978. Steengoed met veldspaat glazuur, 19x25cm
Maarten Houtman, die met twee roze kinderen van wanten wist, plaatst in zijn column âDe grote en de kleine reisâ â waar deze blauwe tegel van Hanna boven staat â seksualiteit in het licht van onze âgrote reisâ:
âEr zijn maar enkele verslagen of overleveringen waarin het liefdesspel in het besef van de grote reis wordt weergegeven. Toch is deze uiterste, beslissende en dikwijls alles overheersende verhouding alleen maar in zân volkomenheid ervaarbaar als het gebeurt vanuit het besef van de grote reis.â […] âHiermee wil niet gezegd zijn dat alle hetero-verhoudingen een besef van de grote reis inhouden: het kan ook zijn dat je meegenomen wordt in de natuurlijke, eens gegeven ontwikkeling, waarbij instandhouding van de soort voorop stond. Als zodanig zou de homo- en lesbienne-verhouding gezien kunnen worden als een mogelijkheid om je scherper dan in de hetero-verhouding bewust te worden van het principe van de grote reis.â Zie: www.maartenhoutman.nl/teksten/aanwijzingen/de-grote-en-de-kleine-reis/
Die boodschap dat een veel verfijndere vorm van seksualiteit mogelijk is, waarbij de liefdesact een mogelijkheid tot expressie is, âeen nieuw verhaal dat door twee mensen verteld wordt,â vind je terug in âZoals jij het vertelt gaat het de eeuwigheid inâ, zijn magistrale toespraak tijdens de sessie van april 1993:
âDat is een echte bijdrage, niet alleen maar de voortplanting die bijna mechanisch verloopt, dat is de overgang van het dier naar de mens. Het is een van die momenten waarin de kwaliteit van de activiteit, de kwaliteit van het vertellen, het eigenlijke is, waarin die hele mens vertegenwoordigd is en waarin hij z’n majesteit behoudt â niet ondergeschikt wordt aan de tweeheid, maar soeverein blijft en vrij om te vernemen.â Zie www.maartenhoutman.nl/…/zoals-jij-het-verteld-gaat-het-de-eeuwigheid-in/
In het Healing Tao systeem van Mantak Chia neemt de seksuele energie een centrale plaats in. Hij schreef uitvoerig over âde geheimen der liefdeâ: een apart boek over de mannelijke- en, samen met zijn vrouw, een over de vrouwelijke seksualiteit.
Het uitzicht dat TaoĂŻstische oefening bood op transformatie van de seksuele energie zal voor Maarten een belangrijke reden geweest Chia’s energie-oefeningen te omarmen â in zijn instructieboekje[1] spreekt hij over âde nierenergie die zich met de seksuele energie kan verbinden tot een energie die de bewustzijnsverandering bevordert.â Maarten werd ermee geconfronteerd dat veel van zijn leerlingen met hun seksualiteit worstelden, dat was gewoon een basaal gegeven. Het was een thema dat ook regelmatig terugkeerde in zijn sessietoespraken en in de persoonlijke gesprekken die hij met de deelnemers had.
Ook voor mij bleef seksualiteit een heikele kwestie. Toen ik Maarten een keer zei dat ik nog steeds last had van mijn seksuele oprispingen, luidde zijn advies: âProbeer bij de energiecirculatie-oefening het geslachtscentrum en het basiscentrum over te slaan.â
Alweer een terugverwijzing naar de energie-oefeningenâŠ
In het boven geciteerde âDe grote en de kleine reisâ vat Maarten onze levensopgaaf aldus samen:
Het is dus van levensbelang dat je je aandacht goed richt, en niet blijft hangen in de lotgevallen, avonturen, overwinningen en nederlagen die in de korte reizen ons deel zijn.
Een verslag van de lange reis, die reis van de ontwikkeling van het bewustzijn, kunnen we terugvinden in het samenspel van innerlijke werkingen in ons lichaam, bij het bestuderen van de adem en van de energiepatronen in ons lichaam en de circulatie van de energie met hun knooppunten, de centra.
Wat ik al jaren probeer, is al shakend in contact te komen met dit âverslag van de grote reis in ons lichaamâ. Daarom ga ik gewoon vrolijk verder met het avontuur van de muziek – de ÎŒÎżÏ ÏÎčÎșÎź die ons daarin al sinds Griekse tijden als een biechtvader begeleidt.
______________________
[1] Maarten Houtman, Aanwijzingen bij de Tao-zen meditatie, 5e druk, 2001. Uitg. âZen als leefwijzeâ
Plots stond hij daar, die wijnrode Ford Focus… Daarachter onze grijze Renault Clio.
âToen ik, rijdend in mijn wijnrode Ford Focus, aan het eind van m’n tocht, … van mijn Latijn…, nabij San Luis Obispo in een flits de Stille Oceaan zag, hield op datzelfde moment de wereld haar adem in en voelde ik de voorlopigheid, die als een ontroering door me heen trok.â Exiled to a wine red Ford Focus, Deel III van âJourney to Californiaâ
Toen hij hoorde dat wij een zilvergrijze Clio hadden gekocht, was Maarten Houtman geĂŻrriteerd… Waarom moest het met alle geweld dezelfde kleur zijn als die van de Renault Kangoo waar Hanna en hij in reden… Hij wist dat mij een rode auto voor ogen gezweefd had … eigenlijk de kleur van de wijnrode Ford Focus waarin ik het jaar ervoor in CaliforniĂ« rondgereden had…
Ik had in de garage weliswaar gehoord dat metallic lak sterker was dan de gewone, maar ik begreep precies waar de angel zat… Weer had ik hem als âmodelâ, als ideaalbeeld, gekozen â terwijl ik wist dat hij zich daar bijzonder ongelukkig onder voelde. En hij had al zo vaak gezegd dat een leraar-leerling verhouding â waar hij toch al zo’n hekel aan had â bij meditatie zo niet werkte … juist niet!
Toen ik twee jaar eerder een tweedehandsje zocht, had Maarten mij zijn garage aangeraden. Toen ik erheen ging, ging hij met me mee. Het voelde heel goed, heel kameraadschappelijk â met wellicht een vleugje vaderlijkheid â om daar met z’n tweeĂ«n rond te kijken. Juist die totaal andere wereld, dat âgewone levenâ, maakte het zo spĂĄnnend…
De eerste keren dat hij met me meereed, kreeg ik zo nu en dan een aanwijzing, zoals âje moet sneller doorschakelenâ, als ik de motor teveel toeren liet maken. En toen ik invoegde op de snelweg, zei hij âdat het hem meeviel…â, toen hij zag dat ik medeweggebruikers de ruimte liet. Ook daar begreep ik overduidelijk de zere plek: mijn neiging om mezelf te poneren … wat in het verkeer natuurlijk heel verkeerd kan uitpakken.
Lang voordat we zelf een auto hadden, reden Klaaske en ik jarenlang met Maarten mee naar de maandelijkse bijeenkomsten van de Sterrelaangroep in Hilversum. Dat ging allemaal heel vanzelfsprekend en het was nog gezellig ook. Bovendien bereidden we ons zo allengs voor op de bijeenkomst die we straks zouden hebben â waarvoor de deelnemers van heinden en ver naar Hilversum kwamen. De route die wij vanaf Amsterdam reden, langs de rand van de Loosdrechtse plassen, zal ik nooit vergeten…
Uiteindelijk kwam die auto er bij ons toch, ook al had ik er aanvankelijk â wellicht wat modieuze â bezwaren tegen. Feit is dat toen we het ons eenmaal konden permitteren, die auto er ook kwam â waarbij we alle ellende van het parkeren daar op die Binnenkant voor lief namen… Vooral met de auto op vakantie naar Frankrijk was een thrill. Maarten en Hanna raadden ons daar ook het adresje waar zij al langer verbleven â in de serre bij âPiet en Jettyâ. Jetty was een oud-leerlinge van Maarten, ze hadden zich gevestigd in Olonzac in de Herault, niet ver van Narbonne. In die omgeving kon je ook rustig koersen op de bijna verlaten wegen, zodat Klaaske haar auto-angst bijna vergat… Op een keer kwamen we Maarten en Hanna daar tegen â we hadden dat jaar een ander huisje gehuurd in de buurt â en hebben toen gezellig gegeten op de binnenplaats van restaurant ‘Le Couvent’.
Op de binnenplaats van ‘Le Couvent’ in Azillanet [klik om te vergroten]
Maar eigenlijk begon het allemaal met die keer dat Hanna me aanbood samen met haar in hun auto te rijden âals proeflesâ. Ik was het chaufferen bijna verleerd…
Als Shake v/d Wake Yo-Yo Ma met The Silk Road Ensemble met âSilkroad on the Roadâ, dat een muzikale impressie geeft van het ensemble âon the roadâ.
Waar ik het nu eens niet over zal hebben ⊠is over seks. Ha, ha.
Seks is voor mij mân hele leven een onverbiddelijk drama geweest, dus wat zal ik daarover beweren?
Mijn opvoeding was een schijnheilige vertoning – over seks werd niet gesproken. Wie dat wel deed was een patjepeeĂ«r, of op zân minst was je âordinairâ – ik hoor het mân moeder nog zeggen: âeen ordinaire manâ. Met andere woorden, niet spreken over seks was een teken van âbeschavingâ.
Die transformatie van mijn werkelijkheid was ongelooflijk – er was niets wat ik niet kon zeggen – alsof hij alles ook zag, er waren geen geheimen meer. Ik mocht er helemaal zijn, de enige grens was âdat je jezelf niet kapot moest makenâ. Zo werd mijn verborgen leven iets alledaags, nu mijn lichaam er helemaal mocht wezen, mijn geest niets te verbergen had. Zo ontstond er een basis om verder te leven. Maar wat de uitkomst was, wist je niet. Natuurlijk waren er verlangens naar het gemiste. Maar als het niet kwam, als het er niet was – dan was dat nu eenmaal zo….
Zo werd alles gezien, alles gehoord, alles begrepen, er waren geen grenzen meer, alleen voortdurende aanwezigheid, waakzaamheid, vervulling – als alles er mag zijn, niets te vrezen is, ook de dood er mag zijn. Dan is ook niets je teveel, je hebt er alles voor over, perfectie is een vreugde. En er is geen eindpunt, je begint zomaar opnieuw – het is een lied wat gehoord moet worden, een verhaal wat verteld moet worden, het zoekt zijn eigen weg… Alleen jij moet er bij zijn, jij moet ervoor klaar zijn.
Abdullah Ibrahim achter zijn piano. [klik om te vergroten]
Als Shake v/d Wake een track uit âBalanceâ, het kersverse album van Abdullah Ibrahim – zie onderstaande recensie van het Muziekweb:
âNelson Mandela noemde pianist, fluitist, zanger en componist Abdullah Ibrahim liefkozend de Mozart van Zuid-Afrika. Adolph Johannes Brand was bekend als Dollar Brand voordat hij de islamitische naam Abdullah Ibrahim aannam. In de jaren zestig stond hij aan de voet van de zogenaamde Cape Jazz, een mix van jazz en Zuid-Afrikaanse volksmuziek. Hij verbleef tijdens de jaren van Apartheid veel in New York maar deze tachtiger is tegenwoordig weer gevestigd in Kaapstad. Zoals de titel van dit album al aangeeft maakt hij de balans op van zijn leven en beschouwt hij ervaringen uit het verleden, hoop voor de toekomst en de realiteit van het nu. Dit uit zich in lyrische klassieke melodieĂ«n en licht swingende jazzpassages waarin zijn impressionistische pianospel domineert. Muziek die altijd zonnig als het Zuid-Afrikaanse klimaat aandoet, maar nooit oppervlakkig wordt. De rijke en gelouterde composities van Ibrahim klinken hier volledig in balans.â
Hier nog een opname van een recent life optreden van Ibrahim:
Gedrieën (Hein, pa, ma). Foto Jan Zijlstra [klik om te vergroten]
Er is geen leven dat nooit, al was het maar een ogenblik, onsterfelijk is geweest. Wislawa Szymborska Over de dood, zonder overdrijving
Â
***
Ook toen was schoonheid aanwezig, eigenlijk altijd al… … met het licht, de lucht, de voortbewegende wolken, met het leven wat in ieder mens zijn uitdrukking vindt. Maar de dood hoort daar ook al bij, in ieders bestaan – zoals ik ondervond op mijn nieuwe school in de stad.
Toen de meester meedeelde dat Wim was overleden, klonk het terloops – zoals Wim er ook uit had gezien: onopvallend, bleek, hij had altijd al iets van een geest… Maar toen nĂłg een leerling overleed, huilde de meester – wat de klas ervoer als discriminatie tussen rijk en arm.
Die tweede, een wat opgeblazen type, was als enigst kind nogal verwend door zijn welgestelde ouders in Kralingen – ik weet nog de straatnaam: de Charlotte de Bourbonlaan. Ik hoorde dat het huis vol had gestaan met zijn speelgoed. Op zijn gloednieuwe fiets werd hij door een auto geschept.
***
Die foto hier is van veel later, het leven had zijn tol geeist, … waarover zwegen zij, gedrieĂ«n uitkijkend over de zee … Er is wel samenhorigheid, maar die is door ernst bedekt, want er werd wel heel wat gepraat – maar nooit over mij… Misschien is uit elkaar groeien wel een natuurlijk proces.
Mijn eigen Californian Dream begon pas toen ik, na een verblijf van enkele dagen in het huis van de gastvrije Filipijnse familie van mijn reisgenote Loida in Chula Vista â op een bewaakte compound aan de rand van San Diego â naar een hotel in de stad werd gedirigeerd. Ik had het niet aan zien komen, het waren zorgeloze dagen geweest. Ik voelde me verbannen⊠Wel ging de lieve tante Sylvia mee naar Hertz om me op weg te helpen, maar er waren honderd wachtenden voor ons⊠Uiteindelijk huurde ik in de buurt van mân hotel een wijnrode Ford Focus â die zich ontpopte als mijn trouwe kameraad in ballingschap.
Ik moest bij âwijnrode Ford Focusâ denken aan âde man van de witte Subaru Foresterâ, die Haruki Murakami opvoert inâDe moord op Commendatoreâ en daar op een schilderij wordt vastgelegd â weliswaar zonder gezicht⊠Maar waarom zou de autobezitter ook geen archetype kunnen zijn, zonder zwaard of glazen bol in de handâŠÂ
Zo vertrok Hein in zijn wijnrode Ford Focus richting Sequoia National Park, op weg naar de reuzenbomen. Eerst reed ik dwars door Los Angeles, over een eindeloze reeks verhoogde snelwegen en fly-overs. Toen volgden de dorre vlakten rond BakersfieldâŠ
Klik op de afbeeldingen om ze te vergroten
Door de zon geblakerde velden â ook toen al â bij Bakersfield. Daar links staat ieâŠ
Voorbij Bakersfield ging het 4000 voet omhoog, op naar de redwoodsâŠ
Ballad of the wine red Ford Focus
Up to the redwoods four thousand feet high I drove my Ford Focus up to the sky
All the way the American Way (2x)
Had I ever know there the hardships I would own I surely had returned then to San Diego downtown
All the way the American Way (2x)
In my wine red Ford Focus I drove up to the sky and never asked questions never wondered why
All the way the American Way (2x)
Exotische berm met wijnrode Ford Focusâ â samen klommen we gestaag omhoogâŠ
Na de ontmoeting met de reuzen van Sequoia National Park, reed ik verder noordwaarts. Onderweg stopte ik bij een eenvoudige store om een cappuccino te drinken. Ik rommelde wat in de kofferbak en legde daarbij de sleutels even neer. En sloot toen gedachteloos de klepâŠ
Daar stond ik, in the middle of nowhere, afgesneden van de sleutel tot mijn gehele bezit⊠In paniek rende ik de store binnen en deed er mân verhaal. De vrouw achter de toonbank hoorde me aan en vroeg welk merk ik reed. Toen ik âFord Focusâ zei, liep ze mee naar buiten en zag dat het raam op een kier stond. Zonder aarzeling wurmde ze haar arm naar binnen en kon net het dashboard bereiken, waar aan de kant van het raam een knop bleek te zitten â waarmee ze de kofferbak ontsloot⊠Ik zag het met open mond aan â waar ik vervolgens rijkelijk haar koffie in goot. Ik was haar zo intens dankbaarâŠ
Hier ontmoette ik mân eerste beschermengel â en de daadkracht van AmerikaâŠ
Maar het kan ook heel anders uitpakkenâŠ
Toen ik voorbij de hoofdstad Sacramento op een dood punt belandde en niet meer wist hoe ik verder moest, liep ik weer zoân âstoreâ binnen. Er was niemand te zien. Gelukkig zag ik een koffiehoekje met zelfbediening. Net toen ik wisselgeld uit het bekertje met munten wilde halen, kwam de storeholder binnen. Ze zag me met mân hand in het bekertje en begon me op hoge toon van diefstal te beschuldigen⊠Stamelend probeerde ik het haar uit te leggen.
Buiten gekomen voelde ik me opnieuw verbannen en zat verloren in de wijnrode Ford Focus. Tot ik om me heen begon te kijken ⊠en onderstaand tafereeltje zag. Dat bracht me weer tot bezinning⊠Ik startte de auto en reed richting San Francisco, op weg naar de PacificâŠ
Totaal ontgoocheld zat ik daar: âBeware, this is America!â Toch een beschermengel?
Aan de kust bij Half Moon Bay raakte ik aan de praat met Jerry, een gescheiden vrouw met een zoon van zestien, die daar zo maar voor mân neus stond. Op een bankje gezeten, vertelde ze haar verhaal. Zoonlief had op het schoolplein een afvalbak in de fik gestoken, waardoor er een keet afbrandde. Het was een lijdensweg met de autoriteiten geweest, die leek te gaan uitmonden in de jeugdgevangenis âŠÂ jeugdgevangenis?? Wel iets anders dan mijn koffiebekertje met muntenâŠ
Terug in Holland kocht ik luchtpostpapier. Ik heb nog een jaar lang met haar gecorrespondeerd â tot ze Jesus vond, toen hield het op.
Maarten Houtman spreekt in Het grote gemis over onze ballingschap (later zegt hij het begrip wat dramatisch te vinden en het liever âonze tussenperiode op aardeâ te noemen), dat we alleen in ballingschap het Grote Gemis kunnen voelen, niet in de hemel, niet in het paradijs.
âDat hele gewone doen, wat we allemaal doen, ons hele leven door, krijgt alleen een andere dimensie als we ons bewust worden wat daarin plaatsheeft. Langs die weg gaan we op den duur voelen dat er iets anders is wat dat doen een zin geeft, veruit boven alles wat we bedenken kunnen in deze wereld. En op dat moment begint er eigenlijk een nieuw leven. Terwijl we heel gewoon ons leven van alle dag leven, met zijn vreugden en zijn bekommernissen â ons verbinden met iemand, weggaan, relaties aangaan, relaties verlaten â gaan we ontdekken dat er, behalve al datgene wat we ervan verwachten, wat wel of niet helemaal vervuld wordt, iets totaal anders is wat zich tegelijk met alles wat we al kennen voltrekt.â Het grote Gemis. Sessie april 1993, maandagmorgen.
Toen ik, rijdend in mijn wijnrode Ford Focus, aan het eind van mân tocht, ⊠van mijn Latijn, nabij San Luis Obispo in een flits de Stille Oceaan zag, hield op datzelfde moment de wereld haar adem in en voelde ik de voorlopigheid, die als een ontroering door me heen trok.
Samen op de bank op de âbonkâ â zoals de inboorlingen de fabriek noemden. [klik om te vergroten]
Je noteert wat je invalt
je herinnert je een bestaan
waar de hand schreef in heelheid
waar de oorsprong de oorsprong was
waar het âinâ volgde op het âuitâ.
***
In 1946 verruilden we Utrecht voor Krimpen.
Toen de verhuiswagen de fabriek op draaideÂ
reed ik daar een nieuwe wereld mee binnen –
direct voorbij de ingang stond een grote boom,
daarna een wit huis, buitendijks langs de IJssel.
Van dat huis herinner ik me de eerste zomer – het was nog laat licht, ik danste op het gazon, onder de watersproeiers van de betonfabriek, die mijn vader daarvoor had laten neerzetten – het zou de warmste zomer van de eeuw worden.
Ook vogels zochten de koelte van het gazon op, maar als ik in de buurt kwam vlogen ze weg. Ik was verbaasd en een beetje verontwaardigd: waarom waren ze bang, ik was toch onschuldig? De eerste existentiële vragen dienden zich aan.
âSchuldâ is een rekbaar begrip – was ik schuldig omdat mijn spiedende oog van onder de lakens zag hoe mijn moeder zich in de spiegel bekeek? Maar zij voelde zich betrapt – de volgende dag stond mijn ledikantje op de kamer van Meino. Â
Â
Dertig jaar later, in het huis op de Mookerhei, trok ze, en famille, plotseling haar blouse uit, haar borsten tonend – zichzelf revancherend? – mijn kijken hetzelfde. âZiet ’t er nog goed uit?â vroeg ze me… âGekke mam,â zuchtte mij vader.
Gedachten bij de honderdvijftiende geboortedag van Geertruida Cornelia MĂŒller, mijn moeder.
Mijn moeder in ‘het huis op de Mookerheide’, betrapt door de fotograaf. Na de dood van mijn vader kon ze daar geen kant op – ze reed geen auto – en verhuisde naar Bussum, in de buurt van haar kinderen. Voor de rest maakte ze moeilijk contact. Ze was fel, kritisch en ontactisch, ik heb veel moeite met haar gehad. Maar ze had een goed hart.
âDe erfelijke conditionering heeft ermee te maken dat als je weer een keer op aarde mag komen, je een bepaald instrumentarium krijgt. Dat is je werkmateriaal, dat is niet iets bepalends. We gaan de mist in als we zeggen: ja, die erfelijke eigenschappen, dat is het, hĂšâŠDat is helemaal niet waar, ieder mens die geboren wordt Ăs al iets, voordat hij zijn instrumentarium krijgt, voordat hij zijn erfelijke eigenschappen krijgt. God zij dank. Ik kan me niet voorstellen dat er een wereld is die bestaat bij die erfelijke eigenschappen. Dat is niet zo, we zijn geen onbeschreven blad, we zijn al iets â al zijn we ons daarvan niet bewust.De wijze waarop de wetenschap dit onderzoekt, is altijd vanuit de materie kant, vanuit datgene wat al vorm genomen heeft. En daar kun je heel veel in ontdekken. Maar wat we nooit ontdekken, nooit ontdekken kunnen, dat is de geest, dat wil zeggen die impuls die uit het tijdloze komt. Die impuls blijft onbekend. En hoe verder je hier in doordringt⊠Ieder mens heeft de gelegenheid hierin door te dringen, het is niet iets … onbespreekbaars, je kunt je hierin verdiepen. Je kunt liefhebben, je kunt radeloos zijn, je kunt gelukkig zijn, maar het is leven.â
… en dan ga je onderzoeken wie je bent, wat je werkelijke ‘afkomst’ is â wat het leven is voorbij reproductie, de basiskracht van de materie. Je gaat je afvragen hoe je kunt leven vanuit inzicht, de kracht van de geest, de oerkracht van het leven ĂŒberhaupt. Zoals die Joodse legende verhaalt, waarin gezegd wordt dat God de wereld schiep om zich bewust te worden van zichzelf…
Mijn ouders aan zee, rond 1960. Een ‘Family of Man’ foto, die de voorkeur kreeg boven veel kiekjes. Zo heb ik ze nu eenmaal meegemaakt, die vijftien jaar van heerlijke strandvakanties, te midden van het harde werkende leven – dat welvaart opleverde, maar bij mijn vader ook stress, naast een zekere voldoening. De foto is van Jan Zijlstra, vriend van mijn broer Meino, die toen meeging op vakantie.
En dan zie je ook je aardse afkomst: twee mensjes die niet weten wat hen overkomen is, maar dapper in het leven staan. Die de zee over hun voeten laten spoelen, de zee die hen bij elkaar brengt â en ons herinnert aan de ‘oerzee’ waar we allemaal het leven aan te danken hebben.
______________________________________
Omdat ik steeds meer ga begrijpen hoe wezenlijk het shaken voor mij is â als alle smoesjes voorbij zijn, zoals dat het âslecht voor je knieĂ«n isâ â probeer ik erop te letten dat
de Shake v/d Wake niet alleen echt shakable is (en in die zin aanstekelijk), maar liefst ook kwalteitsmuziek.
Yo Yo Ma bijt de spits af, samen met Kayhan Kalhor, in een aanstekelijk Atashgah (plaatsje nabij Bakoe, in het huidige Azerbeidzjan, met een zoroastrische Vuurtempel).
 Voor Klaaske, die niet taalt naar vliegen, en mij grootmoedig liet begaan Deel II van âJourney to Californiaâ
Als Amerika je teveel wordt, is Europa je tegengif â toen in 2004, en in dit Trump-tijdperk al helemaal⊠Daarom als Shake v/d Wake dit betoverend stukje Europese samenwerking: Tarkovsky, Russische cineast, Anja Lechner, Duits celliste en François Couturier, Franse pianist, samen goed voor fascinerende muziek tegen de achtergrond van magische beelden:
Na mijn vertrek uit San Diego was ik vlak langs Hollywood gekomen. âk Reed met mân rode Ford Focus dwars door Los Angeles, over een eindeloze reeks verhoogde snelwegen en fly-overs. Mijn bestemming was Sequoia National Park, met zijn mammoetbomen die duizenden jaren oud zijn. Het âhoogtepuntâ is de General Sherman Tree: met zijn 83 meter de allerhoogste boom ter wereld, en een omtrek van 31,27 meter â niet alleen kinderen voelen zich er Klein Duimpje bijâŠ
Klik op de afbeeldingen om ze te vergroten
Sequoiadendron Giganteum [klik om te vergroten]
âWill I take a picture of you in there?â Nou, vooruit dan maar.
In het hol van de leeuwâŠ
Het geplande âhoogtepuntâ van mijn reis door CaliforniĂ« â ik moest op tijd terug zijn in San Diego, voor de terugvlucht, samen met Loida en Thomas â was een vlek op de kaart, Verona geheten. Waarom ik dat oord uitkoos? Ik zou het niet weten⊠Misschien maakte ik in gedachten wel een âJourney to ItaliaââŠ
Hoe dan ook, dit âhoogtepuntâ op de kaart, verkeerde in een dieptepunt⊠Ik noteerde in mijn dagboek: âVerona, the dream destiny of my Californian journey, a spot in the plains north of Sacramento, turned out to be no longer existingâŠâ
Toen ik het wisselgeld voor een kopje koffie uit een bekertje met munten nam, werd ik door de plaatselijke store holder ook nog beschuldigd van âeen greep uit de kasâ (ik zag de handboeien al voor meâŠ). Ik had het met CaliforniĂ« helemaal gehadâŠ
Maar gelukkig keerde, verderop in San Francisco, het tij ⊠Toen ik in een willekeurige winkel navraag deed naar een bestemming daar in de buurt, zei een vriendelijk bediende: âYou have to go to Half Moon Bay, at the PacificâŠâ (pas veel later ontdekte ik dat âDe halve maanâ het schip van Columbus was â bleek er toch nog een ontdekker in mij te zijn opgestaan..). En juist Half Moon Bay bleek mijn âdream destinyâ te zijnâŠ
Na een paar dagen daar op de stranden, reed ik terug naar San Diego langs de befaamde Highway 1 (California State Route 1), die me bij San Luis Obispo langs de Pacific bracht.
Toen ik daar vanuit het raam van mijn rode Ford Focus een blik sloeg over die eindeloze oceaan, had het dat moment de glans van de eeuwigheidâŠ
Na een paar dagen was ik terug in Amsterdam, waar ik mijn presentatie afrondde met dit âfecitâ:
Hein, in een doorsnee Amerikaanse hotelkamer, blaast zelfbespiegelend het liedje uit.
âJourneys bring power and love back into you. If you canât go somewhere, move in the passageways of the self. They are like shafts of light, always changing, and you change when you explore them.â
Rumi Jalal ad-Din Muhammad Rumi, 30.09.1207 – 17.12.1273
Met dank aan Klaaske, die me met dit citaat wilde troosten in mijn heimwee naar het verre reizen â ik zei dat ik gelijk de terminals al voor me zag⊠Waar Lene op inspeelde met de sfeerbeelden van de âDeparturesâ van deze Spinvis:
Gelijk helemaal in de stemming met deze schachten van licht, kwamen bij mij de beelden boven van mijn laatste verre reis:
Klik op de afbeeldingen om ze te vergroten
[klik en vergroot (dat geldt voor allemaal)]
Of hoe je het ene moment â 9 juli 2011 â nog heel aards samen in de pizzeria zit, om het volgend moment â 22 juli 2011 â hoog boven de Gobi woestijn te hangen⊠Lene bezorgde me, na bovenstaand muzikaal Spinvis citaat, ook de woorden van âKom terugâ:
Het begon allemaal lang geleden in de vertrekhal van Schiphol, toen ik â niet lang na âNine Elevenââ zo nodig naar Amerika moest. De gevaren van de âlift offâ en van de pas geĂŻnstalleerde controle poortjes fier in dâogen ziend. Gelukkig had ik twee lieve reisgenoten, die me troost boden in deze trieste wereld:
Uit mijn PowerPoint presentatie âJourney to Californiaâ
En hier is de Flying Dutchman himself:
Zo kom je daar aan â over geluidshinder en fijnstof wordt niet gesprokenâŠ
Na een paar gezellige dagen met de familie daar âŠ
⊠volgde mijn eenzame rondreis in de gehuurde rode Ford Focus:
En, o ja, we zijn teruggekomen, we hebben de Arrivals gehaald en de thuisgrond gekust⊠Ik gaf mijn PowerPoint presentatie de volgende opdracht mee:
âDedicated to our old friends and colleagues Graham Tredgett and Ina Bot who both departed so early from their shallow place under the sun. We pray it will be permitted them to live under the same roof on the yonside.â
Waarop ik dit wat mysterieuze gedicht liet volgen:
When chaos returns kosmos reflects an unanswered question: âWere we that innocent?â
When all starts anew itâs just for the sake of an unanswered question: âWere we that innocent?â
When our world will explode the echo rolls on of an unanswered question: âWere we that innocent?â
When our world is on fire the thing to remain is the burning question: âWere we that innocent?â
Thuisblijven lijkt minder dramatisch â hoewel daar de muggen weer op de loer liggenâŠ
