SHAKING LIFE

“Water!”, juichte ik, toen ik in Hongkong dit blauwe vlakje zag, héél diep beneden.

Ik heb het eerder beschreven in mijn blog post ‘Waterdier’, hoe ik daar in Hong Kong met een juichend hart aan de oever van de Pacific stond, na mijn ‘Anabasis’ van vier weken door de binnenlanden van China – en hoe ik daar, toen ik de zee zag, “Thalassa, thalassa!” riep.

Als toegift een fascinerende historische opname van Parveen als beginnend Qawwali zanger:

 Shake v/d Wake : ‘Jaw’, Ustad Shaukat Hussain, tabla, van het album ‘Madar’ van Jan Garbarek.

“Tredend in de voetsporen van Ragas and Sagas, waar we Jan Garbarek in het schijnbaar onwaarschijnlijke gezelschap vonden van Ustad Fateh Ali Khan (neefje van Nusrat) om effect te sorteren, verbreedt de Noorse saxafonist op ‘Madar’ zijn horizon met de Tunesische oud virtuoos Anouar Brahem en Pakistaanse tabla speler Ustad Shaukat Hussain.

Ustad Shaukat Hussain (1930-1996)

De drie vinden een natuurlijke band in het lange ‘Sull lull’, een bijna zeventien minuten durend gebed van scherpe en gevoelige interactie, waarbij Hussain voor de constante luchtstroom zorgt en de kameleontische talenten van Garbarek voortreffelijk aanvult. Het is een van de twee tracks die gebaseerd zijn op volksmelodieën uit Garbarek’s geboorteland. De andere is het saxofoon/oud duet ‘Joron’. Madar dient in deze geest als een intern gesprek tussen de twee instrumenten, waarbij hun klanken met elkaar spreken als stenen bij de aanraking van een rivier. Samen vormen ze een paar handen die verhalen etsen tot een reeks verborgen, kronkelende bezweringen, totdat ze licht (‘Sebika’) en donker (‘Ramy’) bloeden.  Terwijl ze in de hoogte blijven cirkelen en een landschap van verdorven zonde overzien, brengen ze bij elkaar iets onbekends naar voren.

Anouar Brahem (1957)

Ondanks de schoonheid van deze interacties, werkt het album het best in de solo’s. Brahem’s contemplatieve solo, ‘Bahia’, trekt met pijnlijke voetstappen over schemerige bergen en voert ons, als in een draagstoel, naar een dal vol verloren bedoelingen. De wind van zijn slagkracht schudt aan de takken van bladerloze bomen en doet hun dode zaden op de grond tikken als zand tegen een raam. En in de ritmische cast van ‘Jaw’ drukt Hussain een heel leven uit in een enkele tel van zijn tabla en biedt ons zo enkele intens lucide momenten. Hij keert terug naar de schaapskooi in ‘Qaws’, uiteindelijk met een stevige opwinding stem gevend aan die wachtende ogen. Een vreemde ‘Epilogue’ op de piano (die klinkt als een achtergelaten akkoordenschema voor een studiotrack) leidt ons naar buiten.

Jan Garbarek (1947)

Voor de verstandige lezer: Garbarek bereikt hier een van z’n meest pikante niveau’s ooit, zó intens dat je het nodig zou kunnen vinden de volumeknop op piekmomenten lager te zetten. Misschien stuit dat sommigen tegen de borst – maar kunnen we uiteindelijk allemaal niet een beetje ontwaken gebruiken?”

ECM REVIEWS, JUNE 28, 2012 | TYRAN GRILLO

‘When you see beyond yourself you may find peace of mind is waiting there’

Het album ‘Night Song’ (1996) van Nusrat Fateh Ali Khan was (na Mustt Mustt) zijn tweede samenwerkingsproject met de Canadese rock gitarist Michael Brook.
Het resultaat is “een exotisch popalbum, waarop twee werelden samenkomen. Behalve traditionele instrumenten zoals drums en tabla’s maakt Nusrat Fateh Ali Khan op dit album ook gebruik van Westerse instrumenten zoals cello, harmonium, keyboards en gitaren.” Aldus Muziekweb.

Veel Westerse musici hebben in onze tijd de gang naar India gemaakt, Yehudi Menuhin was een van de eersten – hoewel diens motivatie oorspronkelijk anders lag. Toen hij vanwege zijn vele optredens muzikale en lichamelijke klachten kreeg, hielpen yoga en meditatie hem over de meeste problemen heen. Zo raakte hij bevriend met de yoga-instructeur B.K.S. Iyengar – die hij vervolgens naar het Westen haalde om demonstraties te geven, en zo tevens hier yoga introduceerde (ik mocht Iyengar in de tachtiger jaren een keer zien optreden in Amsterdam, waarbij hij o.a. geassisteerd werd door mijn toenmalige yoga leraar).
Maar natuurlijk was er die ontmoeting van Menuhin met Ravi Shankar, die hij naar het Westen haalde om samen met hem concerten te geven. Maar Shankar zag er als een berg tegenop en zegde op het laatste moment af. Waarop een ander muzikaal genie voor hem waarnam: Ali Akbar Khan – ik hoorde hem ooit optreden in de Mozes en Aäron Kerk, een bovenaardse beleving.

En zo waren er meer muzikale cross-overs met India, zoals dat van Ravi Shankar met George Harrison van de Beatles. Meer recent zagen we de samenwerking van de Israëli Shye Ben Zur met Rajasthan Express.

The goddess Sarasvati discovers a new medium of sound in the gramophone (EMI, 1906).

Jhoomta Aa raha hain kyun badal
[Why is the sky appearing to be tottering] 

Yeh bhi shayad koi sharabi hain
[Maybe he is (another) drunkard as well (like me)] 

Ja re mastaana nazar gulabi hain
[(Hey Sky) Go away you intoxicated one, your eyes appear bloodshot] 

Jaam jisne kha liya hain fanaa
[He who has eaten the nectar (are) destroyed (by intoxication)] 

Jaam jisne utha liya hain fanaa
[He who has lifted (and drunk) the nectar (are) destroyed (by intoxication)] 

Uski Kismat mein kamayabi hain
[Its him that sucess will kiss] 

Ja re mastaana nazar gulabi hain
[(Hey Sky) Go away you intoxicated one, your eyes appear bloodshot] 

Intoxicated, Nusrat Fateh Ali Khan

Onderstaand filmpje The Making of Night Song, geeft een leuk sfeerbeeld rond Night Song. Platenlabel Real World knoopt er de volgende beschouwing aan vast:

“The potent relationship between Qawwali legend Nusrat Fateh Ali Khan and Canadian rock musician Michael Brook reached compelling emotional heights on this Grammy nominated sequel to Mustt Mustt. Once again the partnership tests the emotional boundaries of the human voice. It wasn’t made in Detroit or Memphis, but this truly is soul music.”

De Shake v/d Week was het nummer Intoxicated van Night Song.

De onderstaande video heb ik laten beginnen op 13’30”, op het moment dat, na een fijnzinnig samenspel van Kayhan Kalhor (l) en Shujaat Husain Khan (r), tabla speler Swapan Chaudhuri invalt. Adembenemend… een fantastische Shake v/d Wake.

Ik schreef eerder over het ensemble ‘Ghazal’:

“… datzelfde gevoel van overgave geven mij de opnamen van de muzikale ontmoetingen van kamancheh speler Kayhan Kalhor met Shujaat Husain Khan, zevende in de lijn van grote Indiase sitar spelers. De vijf jaar dat ze, samen met tabla speler Swapan Chaudhuri, het ensemble Ghazal vormden, leverde een aantal fantastische opnamen op, waarin ze elkaar al improviserend tot grote hoogten opstuwen.Het is ontroerend te horen hoe de musici elkaar in de improvisaties telkens vinden, ondanks de verschillen in cultuur en muzikale traditie – maar bezingt de ‘ghazal’ in de soefi poëzie ook niet het verlangen naar de Geliefde?”

Ik kan niet nalaten even stil te staan bij het kappen van mijn lievelingsboom hier in het park, waar ik regelmatig samenspraak mee hield en een blog aan wijdde: ‘Go and make friends with the trees‘.

[klik om te vergroten]

[klik om te vergroten]

 Voor Lene 

Mozaïek raam van Richter in de Keulse Dom, 2007

Sinds jaren ligt er een wonderbaarlijk kunstboek naast m’n bed, waar ik nu en dan een stukje in lees, als was het een beeldroman. Het heet ‘Goddelijke kunst’, en bevat veertig essays over hoogtepunten van de Christelijke kunst. Het is geschreven door Navid Kermani, moslim, oriëntalist en geboren in Duitsland – waar zijn boek verscheen onder de titel ‘Ungläbliches Staunen. Über das Christentum’.
Je ziet onze eigenste Christelijke beschaving – die dezer dagen zo enorm opgehemeld wordt, juist in het debat over de Islam – door de ogen van een moslim. En dat is een enorme bevrijding, ook omdat zijn blik ruim, universeel en mededogend is.

Kermani onderneemt reizen naar ontoegankelijke plaatsen: Kosovo, Isfahan, de Syrische woestijn… Maar hij krijgt ook toegang tot afgesloten kerken in Rome.
Verder passeren alle groten van de Westerse kunst de revue met hun Bijbelse taferelen: Dürer, Jeroen Bosch, Rembrandt, Caravaggio… – van de laatste ‘De dood van Maria’ uit 1605 (Museé du Louvre).

Maar Kermani leidt je ook de Dom van Keulen binnen, om het glas mozaïek uit 2007 van Gerhard Richter te aanschouwen in de Zuidelijke raampartij – waar sinds de oorlog nog slechts gewoon glas in zat.
Richter (1932) experimenteerde met behulp van natuurkundigen uitvoerig met kleur, lichtinval en zonnestand. Van elke kleurtint maakte hij tweeënzeventig ruitjes van 9,6 bij 9,6 cm. Hij programmeerde het geheel in de computer en drukte op een knop: in een ‘Er Zij Licht’ werden 5184 vierkante ruitjes in een toevalsorde geplaatst…
De reacties waren zeer lovend – behalve die van de aartsbisschop, die zei “dat de Dom nu net een moskee was.” Kermani gnuift, juist dat tegengeluid vindt hij geweldig… En hij knoopt er beschouwing aan vast over het illusieverbod in de islamitische kunst, “die door het beeldende uit te sluiten een leegte creëert die uitdrukking geeft aan het goddelijke zelf.”

Toen ik dit verleden week in onze huiskamergroep aanhaalde, vertelde Lene dat er in Eye een film over het leven van Gerhard Richter draaide: Werk ohne Autor, van Florian Henckel von Donnersmarck, bekend van het Oscar-winnende ‘Das Leben der Anderen’, met aansluitend de documentaire Painting over Richters werk.
Ik toog zondag naar Eye en keek twee uur lang ademloos naar zijn biografie – waarin het nazidom en diens opvolger, de DDR, langskwamen als achtergrond van een liefdesverhaal, waarin het toeval de proporties krijgt van een ongelooflijk noodlotsdrama…
Maar na twee uur moest ik plassen, het zou nog een uur duren. En toen ik buiten de zaal het zonlicht op het IJ zag spelen, door die ongelofelijke raampartij van Eye, vond ik mijn Waterloo…
Ik fietste door een herboren stad naar huis – weliswaar blootshoofds, m’n petje was tussen zitting van de bioscoopstoel gegleden…

Hieronder de trailers van beide films.

Als  shake v/d wake  – hoe kan het ook anders – Allah, Mohammed, Char, Yaar van Ustad Ali Akbar Kahn:

In het najaar van 1988 nodigde Leendert Goudswaard – medebestuurder van de kersverse stichting ‘Zen als Leefwijze’ en leeftijdgenoot van Maarten Houtman – me uit om mee te gaan naar een bijeenkomst van ‘Dynamische Meditatie’ in Kijkduin. Leendert was altijd wel in voor een experiment, om zijn misschien wat saaie bestaan als Haags ambtenaar op te rekken.
Op de Sterrelaan bijeenkomst van 26 november 1988 deden wij verslag van onze avonturen:

– Leendert: Ik heb met Hein een paar dagen geoefend in Kijkduin. Je wordt dan geconfronteerd met een heel ander soort mensen. We misten de rust van hier echt. Terwijl om ons heen vreemde, wilde dingen gebeurden, merk je hoe je daar in meegezogen kan worden…
In dit geval waren het reacties van huilen, van spontane bewegingen… Eigenlijk was het verschrikkelijk, ’t was net of de hele ruimte verstoort raakte met die veertig mensen. Dan voel je hoe moeilijk het is om bij jezelf te blijven, dat lukt niet.

– Hein: Ja, er kwamen nogal wat dingen boven die normaal onder de drempel zitten. Bij mij lokte dat iets uit waar ik nogal van schrok.

– Leendert: Er is dat beschermde gevoel als je jaren lang mediteert in een groep. Nu kom je ineens in een andere wereld terecht en ziet heel interessante dingen…

– Maarten: […] Je ervaart – dat is nou juist het leuke – dat het aan die plek gebonden is: ‘daar waren een stel wilde mensen’. Ik maak het nu maar even heel zwart-wit om het aan te duiden, zo ervaar je het. Maar je vergeet dat je jezelf meegenomen hebt. En als wij hier rustig zitten met elkaar, dan is die wilde troep in jezelf gewoon niet aan bod. Die is er wel.

– Hein: Dat zou ook een nadeel kunnen zijn…

– Maarten: Ja, natuurlijk is het een nadeel om altijd maar rustig hier in de groep te zitten.

– Leendert: Omdat er misschien toch een beetje dwang in zit…

– Maarten: Nou, niet dwang, maar voor-de-gek-houderij. Je houdt jezelf voor de gek. En niet bewust.
Mensen, misschien begrijpen jullie nou toch eindelijk eens waarom ik dikwijls zo wanhopig ben. Want jullie zijn allemaal zo lief! Dat meen ik.

Wij dansen onder de sterren een punt in de eeuwigheid een tel in de onmetelijke ruimte voor altijd

In een gefilmd portret van regisseur Sherman de Jesus kwam Maarten terug op dat ‘lief zijn’:

Maarten: Dus opnieuw sta je voor iets wat je nooit hebt kunnen bedenken, namelijk dat je van elke ervaring maar een heel klein puntje hebt. En als je dat puntje de kans geeft, breidt het zich uit. Het is heel gek als je beseft dat wij in zo’n kleine wereld leven.

Sherman: Hoe komt het dat mensen hier niet mee bezig zijn?

Maarten: Omdat ze nog niet door de vertaling heen gevallen zijn, het leven heeft ze niet in staat gesteld om te twijfelen. Dat vind ik het afschuwelijke van onze samenleving hier, dat het zó ‘lief’ is, dat we het niet tegenkomen.
Dat is het grote voordeel dat ik in m’n leven gehad heb, dat ik veel beleefd heb wat afschuwelijk was, waardoor ik er gewoon doorheen zakte. Dat is echt een voorrecht geweest, dat geldt ook voor het kamp. En dat heb ik op het moment dat ik daar was beseft.

1. Een zachte, helende energie die langzaam op gang komt en geen beweging kan velen dan in een veel later, meer gevestigd stadium. De eigenlijke meditatie-energie.
   Gevestigd in die zachte, helende en verbindende energie heb je er geen behoefte aan jezelf te stellen of te verdedigen. Waarom zou je, je bent toch verbonden? Vanzelf ervaar en reageer je –wat dan eigenlijk ‘ageren’ is – uitsluitend als de zaak zelf erom vraagt.
2. Een voor je gevoel spontane energie in de zelfhandhaving op alle niveaus: in beweging, in de spieren, in het rijden met de auto, trein en fiets, en niet aflatend in de gedachte- en gevoelsbeweging.
   Het geeft je een gevoel van leven, van ‘er-zijn’, en daarmee van zelfvertrouwen. Een gevoel je te kunnen handhaven tussen de andere ‘ikken’. Ongewild leidt dat tot geweld en agressie – ook als de ‘ikken’ zich verenigen, blijven ze afgescheiden. Uitbuiting, honger en oorlog vertellen ervan.
   Deze energie kan in zijn meest opgevoerde vorm andere ‘ikken’ wegblazen – we lezen erover bij zen- en tai-chi meesters. Het mist de verbindende openheid, waarin jij, de ander en de zaak evenwaardig zijn.

 Voor Emilie 

Hanna Mobach, Elzenkatjes, 1982 Porselein, pigmenten en veldspaat glazuur; roestvrijstalen plaat; 40x42cm

Toen ik, na jaren in een steeds dikker wordende mist geleefd te hebben, zo rond m’n 65e voor het eerst een gehoorapparaat droeg, was het grootse wonder wat ik beleefde … het zingen van de vogels. Wat had ik hun boodschappen gemist – die kleine gevederde vrienden, die altijd m’n lust en m’n leven waren…
Ik heb het verhaal afgelopen maart nog verteld in Meester Okada, de ontmythologisering van de Lotus-zit, over dat eerste Tao-zen weekend dat ik meemaakte in Casa Carmeli in Vogelenzang (!):

Ik zat daar maar op m’n bankje op m’n adem te letten… Ik vond het maar niks en vroeg Maarten Houtman na afloop “of ik dan niet meer naar het zingen van de vogels mocht luisteren…”

En nu ik sinds een half jaar geavanceerde techniek in m’n oren heb, geniet ik des te meer…
Muziek hoeft voor mij ook niet méér te zijn dan het concert van de vogels.

De ‘zang der vogels’ is niet alleen hun muziek, het is ook hun taal…
Wat is er toch mis met de menselijke taal?
Ik denk: dat we focussen. Zoals de betovering van de maan aan de nachtelijke hemel verdwijnt als je focust. Taal benoemt – dat weten we natuurlijk al sinds Adam.
Ik moet denken aan het advies dat Maarten Houtman ons gaf, tijdens de allerlaatste sessie met hem in mei 2007, om “maar gewoon een beetje dromerig naar de wereld te kijken”. Alleen poëzie eerbiedigt de sluier van het mysterie – zijn laatste toespraken waren pure poëzie, zangen…

Het was niet voor niets dat de Joden werd verboden de naam van de Allerhoogste in de mond te nemen – en hoeveel wordt er juist in de kerk niet gevloekt…
Ook als het de liefde aangaat – dat andere mysterie – doet dat de mond overstromen … in plaats van te zwijgen om het te eerbiedigen.
“Liefde moet gedesinfecteerd worden in zijn betekenissen,” zoals Maarten zegt in Belangeloze aandacht. En juist hij kreeg het verwijt ‘dat hij zo weinig over liefde sprak…’
Je kunt alleen maar liefde zijn – en Gods lof verkondigen als de vogels.

De paasmaan op mijn balkonnetje toverde deze muziek van Anouar Brahem uit m’n iPhone: Lumière Du Silence – over poëzie gesproken…
Ik heb toen gelijk zijn concertagenda bekeken en zag als eerstvolgende gelegenheid 23 mei 2020 om 20.00u in Tivoli, Utrecht. Staat genoteerd!

Tijdens dit concert In Tivoli “blikt Brahem terug op het tien jaar oude meesterwerk ‘The Astounding Eyes of Rita’, samen met de originele line-up waarmee hij het album destijds opnam.”

Als shake v/d wake daarom For no apparent Reason uit dit album.

   Voor Ingrid, die oog voor de wereld heeft   

“Toen de grote wijdvertakte boom achter het huis gekapt werd, op die donkere dag terwijl de zon heet aan de hemel stond, had het jongetje van z’n vaste plek vlak onder het ruime afdak achter het huis, waar de mierenleeuwen de mieren in hun trechters vingen en opaten, telkens weer weggekeken als de bijl met regelmatig geweld in de stam doordrong en hij zelfs op die afstand het samentrekkende verwijt van de boom voelde.”
Maarten Houtman, Mythisch verhaal over het leven en lijden van de mens

Donderdag 11 april reden Ingrid en ik langs de weelderig-gele dreven van de A2, om een bezoekje te brengen aan Hanna Mobach in verzorgingshuis ‘Walstede’ in Tiel – haar onderkomen sinds ze de flat die ze met Maarten deelde en haar atelier in Molenwijk achter zich moest laten.
Toen we daar aankwamen, bleek het grote rooien begonnen te zijn … de honderdvijftig jaar oude monumentale beuk, onder wier beschermende kroon het leven zich daar sinds mensenheugenis afspeelde, werd juist die dag gekapt…
Het naderen van dat gebeuren had niet alleen Hanna en haar medebewoners in zijn greep gehouden, maar ook in de wijdere omgeving tot een machteloos afwachten geleid.

De levensruimte die de natuur nog rest, roept bij de mens als haar ‘rentmeester’ tegenstrijdige gevoelens op. De diep ingesleten behoefte haar te bedwingen, vindt ook in onze dagen nog zijn protagonisten. Zie het stuk natuur in de duinen van Wassenaar dat Museum Voorlinden – het museum voor ‘belevingskunstwerken’ – liet asfalteren tot parkeerterrein.
De tegengestelde, zogenaamde ‘softe’ houding, openbaart zich in Tiel, waar kunstenaar Jos Bregman een actie startte om de herinnering aan de droomboom van Walstede levend te houden. Je kunt hem hieronder op een van de indrukwekkende takken zien liggen om zijn pleit kracht bij te zetten.

De kunstenaar die het topje van de boom wilde zagen © Raphael Drent

De boom die aan zoveel generaties schaduw geboden had, was bij onze aankomst al bijna tot het bot afgekloven – Hanna had het er al maanden over gehad dat het rooien helaas moest gebeuren, de boom was door zwam aangetast en vormde een bedreiging voor het gebouw.

Toen Ingrid en ik er als toevallige passanten mee geconfronteerd werden, kon het haast niet anders dan dat bij ons de herinnering bovenkwam aan het epos dat Maarten bezong in ‘Mythisch verhaal over het leven en lijden van de mens’ – het verhaal over het kappen van de grote, wijdvertakte Djeroekboom bij het huis op de plantage, een gebeuren dat bij hem als kind zo’n brandende vraag opgeroepen had:

“Het jongetje wist dat het gebeuren moest, zoals z’n vader en de oude tuinman hem hadden uitgelegd, al vele dagen daarvoor. Hij was nog meer samen geweest met de boom dan anders, een samenzijn dat nauwelijks verduisterd werd door het weten van het komende, dat maar niet duidelijk wilde worden. Maar nu tegen het einde, de machtige stam had al gebloed, kon iedere bijlslag de laatste zijn.”

Dit restte er toen nog van de machtige Beukenboom…

“Omdat maar heel weinig mensen hun leven zo inrichten dat ze zichzelf herinneren, blijven ze steeds dezelfde dingen herhalen. Waarom zouden ze het ook anders doen?
Maar als je jezelf wel herinnerde kwam het moment dat je besefte dat alle ontmoetingen en verbintenissen, nieuwe, oude en heel oude, niet meer waren dan een hulp om de grote verteller te vinden en zó dichtbij Hem te komen dat je het komende verhaal in jezelf voelde opkomen tegelijk met Hem. Dan veranderde je leven zó dat je de verbintenissen, ook die van heel vroeger, liet voor wat ze waren. Je luisterde naar het ‘ervoor’, waardoor je afstandelijk leek voor de anderen om je heen door je liefde voor het alleen-zijn.” 

Hanna zelf had die dag het hele gebeuren vanaf de vroege ochtend gevolgd en was zomaar naar buiten de kou ingelopen. Dat deden we nu gedrieën ook– waarbij ik haar toch maar mijn sjaal aanbood, om te voorkomen dat er nog een boom geveld zou worden…
Ingrid maakte er dit prachtige plaatje van:

Hanna in de voorjaarszon in de tuin van Walstede

Dat de relatie met de natuur er in wezen een is met ons eigen lichaam, werd door Hanna prachtig geformuleerd in deze passage, als missie voor haar eigen werk:

Het werk gaat over de paden en de wegen, de holtes en de aanhechtingen, de verbindingen en de scheuren, de rondingen en hun afdrukken, de slijtage door de tijd, in het lijf en in het gesteente, de rimpelingen van het water, en het lijf dat zich uitbreidt als een landschap en de staketsels en de tegenslagen die het al gaande tegenkomt.
De voeten gaan en maken paden en wegen, ook die van asfalt, maar de aarde welft zich als een lichaam.
Hanna Mobach, openingsscherm ‘Beelden & tekeningen’

En de onbeantwoorde vraag is dan: ben ik een verloren reiziger in een naar buiten gekeerd, kil universum, of deel ik in een ademend, bezield geheel…

  Muziek voor Pasen:  

….. , laat mij niet als een balletje heen en weer ketsen
tussen al het nieuws – ook al staat Uw Huis in brand –
en mijn bezigheden hier beneden, de gewone dingen.
Het is aan mij hoe ik verder wil gaan met mijn leven.
Noem het de zelfbetrokkenheid van de ‘mediterende’ –
die praat liever niet over god, mijdt zijn naam.

Alleen als mijn eigen huis, ziel, in brand staat
weet ik het ‘padloze pad’ weer te vinden, met gemak –
ook al sta ik niet op Pont Neuf prevelend te bidden –
als vlammen niet te hoog gaan, water tot aan de mond.
Dat brengt je weer buiten, terug bij goed- en afkeuring
bij belofte en schuld, bij ben ik ‘geliked’ op Facebook.

Ach Heer, laat ook maar, laat mij toch maar k(l)etsen,
Gij hebt uw handen meer dan vol aan uw eigen huis –
vol met vunze bisschoppen en naïeve koorknapen.
Daar kunnen mijn zorgen niet bij, noch mijn zonden.
Ik zorg wel voor mezelf – zonder hoogmoedig te zijn,
zonder u te vergeten, want U mag er ook zijn, net als

Hein

Met  de shake v/d wake  blijven we in Frankrijk, althans bij ‘La Francophonie’ – wat is ‘hoogmoed’ in het Frans, hubris? Les Ondes Orientales van Dhafer Youssef is hier al eens eerder langsgekomen – in een blog vol optimisme, na een vakantie in Texel in 2016…
Ik schreef er toen over:

Dhafer Youssef weet je hart te raken, omdat hij met zijn hart speelt – in bijna letterlijke zin. Hij speelt met zijn lichaam, gebruikt zijn stem als instrument. Zoals ook zijn muzikanten “spelen met hun lichaam” – zie de pianist hieronder in ‘Les Ondes Orientales’ springen en dansen op zijn pianokrukje, de bassist zijn bas omarmen, de drummer zijn bekken strelen…

Wij shaken op de verkorte versie (9’10”) van het album Abu Nawas Rhapsody.
Intussen is de aarde al heel wat keren rondgedraaid – maar de concerten van Youssef en consorten in Schloss Ludwigsburg bleven. Zoals dat fantastische optreden dat je hieronder ziet – de maten zijn veranderd, maar de mateloze uitbundigheid en joie de vivre bleef:

   Voor Maarten en Hanna  

‘Het blauwe boekje’

Op de dag van de huidige Toespraak v/d maand, ‘Wat ik erover zeg, is het niet’, werd ik veertig. We hadden inmiddels twee jaar bij Maarten ‘gezeten’.
Van die sessies in Eefde zullen mij altijd de ritjes bijblijven die ik met Maarten maakte naar de biowinkel in Zutphen, om met onze inkopen de gaarkeuken van ‘Het Spijk’ te compenseren – ieder mocht zijn wensen kenbaar maken: rijstbeschuit, kruidenthee, muesli enz. Ik vond die trip met hem veel spannender dan het zitten…

In diezelfde tijd woonde ik in Meditatiecentrum ‘de Kosmos’ een weekend met Thich Nhat Hanh bij. Daar bleek ook Maarten’s ex-vrouw aanwezig te zijn – ik had daar wel een beetje moeite mee…
Niet lang daarna gaf Maarten te kennen dat hij, samen met zijn huidige vrouw Hanna Mobach, bij ons op de boot langs wilde komen.

Hanna bleek jong en vol leven, bijna meer mijn eigen leeftijd dan die van Maarten. Ik vond haar direct aardig, maar merkte ook de inwendige verschuivingen die nodig waren om haar aan mijn beeld van Maarten te koppelen.
Toen ze op het punt stonden te vertrekken, kwam eindelijk mijn vraag eruit of ze soms familie was van de Mobachs die mijn ouders indertijd in Utrecht kenden. Dat bleek zo te zijn, maar er was meer. We ontdekten dat we als kind bij elkaar om de hoek gewoond hadden, al was ik toen nog klein.
Over zoveel toeval kun je alleen maar sprakeloos zijn – ook al was het een heel andere verwantschap dan ik bij Maarten voelde. Hoeveel lijnen van de tijd kwamen hier samen?

Al gauw werden we bij hen te eten uitgenodigd, voor een maaltijd met ‘draadjesvlees’ – waarvan Hanna vermoedde dat dat er bij vegetariërs wel in zou gaan. En heerlijk was het…
Met ‘principes’ moest je bij Hanna liever niet aankomen: probeer het uit, kijk wat je bevalt!
Zoals Maarten ons tijdens diezelfde sessie van maart 1983 (zie boven) had voorgehouden:

“Want alle teveel beknelt je maar. Dat is niet alleen voedsel, kennis, maar het is alles. Ook je verlangen naar macht, je idealen. Pas op voor idealen mensen, pas ervoor op! Kijk er goed naar. En vergeet jezelf niet.”
‘De wind nam me mee, terug in de tijd’, Tao-zen vijfdaagse maart 1983, donderdag (slot)

De wijze waarop Maarten je daarop aansprak, was heel subtiel.
Ik herinner me die keer – ik kende hem nog maar pas – dat hij tegen me zei dat ik in mijn kleding niet een bepaald ‘typetje’ moest nastreven. Dat sloeg op de Indiase sjaal die ik omhad – en op mijn avances richting hippiedom überhaupt.
Toen hij dat zo zei, was natuurlijk mijn eerste reflex ‘dat hij me m’n vrijheid ontnam’ – om het volgende moment haast instinctief te begrijpen wat hij bedoelde: dat je je energie niet in uiterlijke, overbodige dingen moest steken – dat jezelf niet moest vastleggen.
Dat was hoe hij met je omging, alles was erop gericht te ontdekken.
Enige tijd later leek hij woedend te zijn toen ik m’n halflange haar af had laten knippen en met een ‘kort gedekt’ kapsel op de zen zolder verscheen – hij dacht even dat ik de zen monnik wilde spelen…

Maar het ging natuurlijk om veel meer dan het uiterlijk alleen – dat wel ergens voor stond: ik had me lange tijd aan de rand van de maatschappij bewogen, we konden van ons gezamenlijk inkomen net leven. Maarten vond dat ik uit die schemerzone moest treden om verder te komen…
Eerst prees hij me de computer aan, als graficus werkte hij al jaren met een Mac. Zijn argument was ‘dat Krishnamurti gezegd had dat de computer de wereld ging veranderen.’
Zo bracht hij een kortsluiting aan in je wereld … en dat had effect. Ik ben hem er nog steeds zielsdankbaar voor.
Later gaf hij me het beslissende zetje toen ik voor keus werd gesteld een fulltime baan te nemen – ook de maatschappelijke horizon verkennen hoorde bij die ‘totale mens’…
De vaardigheden die ik inmiddels op de computer ontwikkeld had, gaven daarbij de doorslag…

Op den duur werd hun woning op de Bovenkruier in Amsterdam-Noord een tweede tehuis. Evenals het atelier dat Hanna daar als keramisch beeldhouwer had.
En het was dankzij een tip van Hanna dat we in Noord een studiowoning vonden, waar ik met mijn computer uit de voeten kon – onze boot lag dan wel op een gouden plekje, maar de leefruimte was uiterst beperkt. Toen we daar in de buurt nog een flat vonden, woonden we na dertig jaar weer ‘op de vaste wal’.

In 1985 richtte Maarten een stichting op, met als doel ‘de zenbeoefening, zoals deze door Maarten Houtman wordt onderwezen, voor een ieder toegankelijk te maken’ – ‘Stichting Zen als Leefwijze’, werd de naam. Waarmee Maarten ons ‘zen’ andermaal uit het klooster haalde. Klaaske en en ik traden toe tot het bestuur.
Ik heb in dat kader met hem aan diverse uitgaven gewerkt, waarvan ‘Aanwijzingen bij de Tao-zen meditatie’ de belangrijkste was. Voor de eerste druk, in 1987, leerde hij me nog de kneepjes van het layout-handwerk, met wrijfletters en al. De vijfde en laatste druk uit 2001 – die hij ‘het blauwe boekje’ noemde, met een knipoog naar Mao – kon ik helemaal op de computer maken.

Ook met Hanna heb ik heel wat samengewerkt. We hebben vele maanden samen achter het scherm gezeten om een website voor haar te maken – ik verwerkte het rijk geschakeerde illustratiemateriaal van haar werk onder haar toeziend oog, zij zorgde voor de bijschriften en de begeleidende teksten. En ik heb diverse folders gemaakt voor tentoonstellingen die ze had.

Maarten is in deze drie afleveringen van ‘Paashazen’ in allerlei toonaarden bezongen. Alleen zijn eigen muziek is nog niet ter sprake gebracht.
Tijdens de Tao-zen vijfdaagse van juli 1984 in ‘Onze Lieve Vrouwe ter Eem’ in Amersfoort, draaide Maarten op een avond een plaat met de pianomuziek van Gurdjieff/De Hartmann, in de vertolking van de Franse pianist Alain Kremski. Meditatie en muziek bleken wonderwel samen te gaan…
Klaaske gaf er op het Facebook ‘Vrienden van Maarten Houtman‘ dit lyrische verslag van:

“Het was laat in de avond. We zaten met een kleine groep op een overdekt balkon, het was drukkend warm, er zat onweer in de lucht. De pianoklanken drongen door tot in onze ziel. Het maakte ons oorverdovend stil.”

De Hartmann & Gurdjieff – Chercheurs de vérité, played by Alain Kremski